feretron

Dzieje zabytku

Dzieje zabytku nie są znane.

Opis

Feretron dwustronny, z prostopadłościenną podstawą z otworami na drążki. Na podstawie obrazy z przedstawieniem Najświętszego Serca Marii i Najświętszego Serca Jezusa otoczone drewnianą, profilowaną ramą zwieńczoną krzyżem łacińskim ujętym wolutami.
Na awersie Matka Boska została ukazana w półpostaci, frontalnie, patrząc przed siebie. Ma jasną karnację, rysy twarzy delikatne, oczy ciemne; ciemne, falowane włosy opadają jej na ramiona. Jest ubrana w białą lamowaną pod szyją złotem suknię, jasny, złocony na brzegach i opadający na barki welon, a na ramiona ma zarzucony błękitny, podbity jasnym materiałem płaszcz przechodzący na skos do prawego biodra. Prawą rękę wyciąga przed siebie, lewą wskazuje na widoczne na piersi gorejące serce oplecione różanym wieńcem. Tło przedstawienia ciemne, rozjaśnia się delikatnie wokół głowy Marii.
Na rewersie ukazany w ten sam sposób Chrystus, który prawą rękę unosi w geście błogosławieństwa, a lewą wskazuje na oplecione koroną cierniową, płonące serce zwieńczone krzyżem. Jest ubrany w białą tunikę z długimi rękawami i przerzucony przez lewe ramię czerwony płaszcz podbity złotem.

Zarys problematyki artystycznej

Ukazany na awersie typ Serca Marii jest symbolem doskonałej miłości do Boga u ludzi oraz symbolem Marii jako kobiety niepokalanej. Ikonografia przedstawienia kształtowała się pod wpływem kultu propagowanego przez Jana Eudesa oraz kolejnych objawień maryjnych i jest bardzo różnorodna. Wywodzi się ze średniowiecznych przedstawień Matki Boskiej Bolesnej i wątków pasyjnych. Przedstawienie wykazuje związek z ujęciem Serca Jezusa, w ten sam sposób lokalizując serce przed klatką piersiową.
Rewers ukazuje wspomniane Serce Jezusa, Jezusa-Boga – drugiej osoby Trójcy Świętej, którego serce stanowi część fizycznego ciała. Oglądamy ludzkie serce w boskiej piersi. Kult tego przedstawienia rozpoczął się w późnym średniowieczu. W XVII wieku był propagowany przez jezuitów, którzy szybko dostrzegli w nim szansę ożywienia pobożności ludowej. Został jednak oficjalnie zatwierdzony przez kościół dopiero w 1765 roku, a jego doktrynalne znaczenie sformułowano dopiero w 1956 roku (w encyklice Piusa XII „Haurietas Aquas”). W XIX wieku, dzięki wspomnianej działalności jezuitów oraz w wyniku powstania kilku zgromadzeń pw. Najświętszego Serca kult przedstawienia nasilił się i zdominował masową pobożność. Typ ikonograficzny wykształcił się na podstawie obrazu Pompeo Batoniego, który namalował „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Wizerunek ukazywał Jezusa w półpostaci, który w lewej ręce trzyma swoje serce na dłoni, a prawą na nie wskazuje. Obraz stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia tematu Najświętszego Serca Jezusa. Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. Wizje i obrazy dewocyjne rozpowszechniały z kolei wizerunek Najświętszego Serca Chrystusa z poziomą raną, koroną cierniową, płomieniami i krzyżem. Widoczny na zalaskim feretronie, jak wiele innych, łączy oba omówione wzory. Zgodnie z konwencją przedstawień religijnych i dziewiętnasto- oraz dwudziestowieczną oba przedstawienia cechuje łagodny wyraz.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Sfalowana powierzchnia oleodruku.

Streszczenie

Dwudziestowieczny feretron łączy odpowiadające sobie przedstawienia Najświętszego Serca Marii i Najświętszego Serca Chrystusa.

Bibliografia