Najświętsze Serce Jezusa

Dzieje zabytku

Dzieje rzeźby są wspólne z dziejami ołtarza Najświętszego Serca Jezusa, w którym znajduje się omawiana figura. Zespół alabastrowych ołtarzy w kamieńskiej świątyni powstał w latach 1937-1939. Ich wykonaniem zajęła się Fabryka Wyrobów Alabastrowych „Żórawno” z Żórawna nad Dniestrem (obecnie na terenie Ukrainy). Kontakt z fabryką nawiązano w 1936 roku, projekty ołtarzy oraz pozostałych elementów wyposażenia były gotowe już w styczniu 1937 roku, a realizację zamówienia rozpoczęto we wrześniu tego samego roku. W pierwszym etapie prac wykonano ołtarz główny, który był gotowy już jesienią 1937 roku. Następnie powstały dwa ołtarze boczne oraz ambona i chrzcielnica, a także balustrada oddzielająca prezbiterium od nawy (usunięta w 1979 roku), które ukończono w lutym 1939 roku. Wszystkie elementy wykonano w Żórawnie, a następnie w specjalnie przystosowanych skrzyniach przesłano koleją do oddalonej o około 8 kilometrów stacji w Ryczowie-Półwsi, skąd już zaprzęgami konnymi przetransportowano je do kamieńskiej świątyni. Montażem zajmowali się pracownicy fabryki w Żórawnie. Gotowy zespół wyposażenia poświęcono 8 lipca 1939. Omawiana rzeźba Najświętszego Serca Jezusa od początku była przeznaczona do ustawienia w ołtarzu pod tym wezwaniem.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, ustawiona na dwustopniowym postumencie na rzucie prostokąta o ściętych narożach. Stojąca postać Chrystusa ukazana frontalnie, w lekkim kontrapoście. Chrystus przedstawiony jako młody mężczyzna o pociągłej, szczupłej twarzy oraz ciemnych, długich włosach symetrycznie opadających na ramiona. Na twarzy widoczny ciemny zarost. Lewa ręka postaci lekko odchylona w bok, prawa uniesiona do góry. Chrystus ubrany jest w białą, długą szatę spodnią przewiązaną złotym pasem oraz obszerny, złoty płaszcz luźno udrapowany wokół ramion postaci. Na piersi Chrystusa ukazano gorejące serce w koronie cierniowej, ujęte złotą glorią promienistą.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba przedstawiająca Najświętsze Serce Jezusa powstała w latach trzydziestych XX wieku, najprawdopodobniej wraz z zespołem alabastrowych ołtarzy wykonanych w latach 1937-1939 w należącej do rodziny Czartoryskich Fabryce Wyrobów Alabastrowych „Żórawno” w Żórawnie. W żórawnieńskiej fabryce zamówiono gotowy projekt ołtarzy, ambony, chrzcielnicy oraz balustrady oddzielającej prezbiterium od nawy kościoła, który został bez większych zmian zaakceptowany przez Zgromadzenie Kanoników Regularnych Najświętszego Zbawiciela Laterańskiego, którzy sprawowali duszpasterstwo w kamieńskiej parafii. Figura od początku była przeznaczona do ołtarza Najświętszego Serca Jezusa, w którym obecnie się znajduje. Pod względem formalnym nawiązuje do wykonywanych w XIX i w pierwszej połowie XX wieku wyrobów kościelnych tworzonych przez warsztaty czynne w Tyrolu i Austrii, które zamawiano i sprowadzano do Polski. W tym samym czasie również w Polsce działały warsztaty naśladujące zagraniczne wyroby. Ikonografia Najświętszego Serca Jezusa wykształciła się w czwartej ćwierci XVIII wieku, a w sztuce dewocyjnej rozwinęła się w XIX i na początku XX wieku. Na teologiczne ujęcie i liturgiczny kształt nabożeństwa do Serca Pana Jezusa miały wpływ objawienia Marii Alacoque ze Zgromadzenia Sióstr Wizytek. Porządek nabożeństwa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Niedługo potem Pompeo Batoni, włoski malarz epoki baroku, namalował obraz zatytułowany „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Obraz ten stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia tego tematu w sztuce. Na rozpowszechnienie wizerunku miało wpływ wykorzystanie kompozycji jako ilustracji w wydanym w 1768 roku, w Rzymie druku „Raccolta di ragionamenti in lode del Santissimo Cuor di Gesù” (rycina Giovaniego Antonia Faldoniego). Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. W rzeźbie dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej szczególną popularnością cieszyły się dwa przedstawienia. Rozwinięty do pełnej postaci wizerunek Najświętszego Serca Jezusa według Batoniego oraz Venite ad me (Mt 11, 28), w którym Jezus ukazany jest w postawie stojącej, z szeroko rozłożonymi na boki rękami. Rzeźba w kościele w Kamieniu nawiązuje do tego drugiego z wymienionych wariantów.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba Najświętsze Serce Jezusa powstała w latach trzydziestych XX wieku, najprawdopodobniej wraz z zespołem alabastrowych ołtarzy wykonanych w latach 1937-1939 w Fabryce Wyrobów Alabastrowych „Żórawno” w Żórawnie. W żórawnieńskiej fabryce zamówiono gotowy projekt ołtarzy, ambony, chrzcielnicy oraz balustrady oddzielającej prezbiterium od nawy kościoła, który został bez większych zmian zaakceptowany przez Zgromadzenie Kanoników Regularnych, którzy sprawowali duszpasterstwo w Kamieniu. Figura od początku była przeznaczona do ołtarza Najświętszego Serca Jezusa, w którym obecnie się znajduje.
Kult Serca Jezusowego rozwinął się pod wpływem objawień wizytki Marii Alacoque. Porządek nabożeństwa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Ikonografia Najświętszego Serca Jezusa wykształciła się w czwartej ćwierci XVIII wieku, a w sztuce dewocyjnej rozwinęła się w XIX i na początku XX wieku. Na jej kształt wpływ miało rozpowszechnienie się za pomocą druku obrazów o tym temacie autorstwa włoskiego malarza Pompei Batoniego. W rzeźbie dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej szczególną popularnością cieszyły się dwa warianty przedstawienia: wizerunek Najświętszego Serca Jezusa według Batoniego oraz Venite ad me (Mt 11, 28), w którym Jezus ukazany jest w postawie stojącej, z szeroko rozłożonymi na boki rękami. Rzeźba w kościele w Kamieniu nawiązuje do tego drugiego z wymienionych wariantów.

Bibliografia