Łapsze Wyżne

Opis topograficzny

Łapsze Wyżne należą do gminy wiejskiej Łapsze Niżne w powiecie nowotarskim województwa małopolskiego. Położone są w Kotlinie Nowotarskiej w dolinie potoku Łapszanka, dopływu potoku Niedziczanka, który wpływa do sztucznego zbiornika wodnego zwanego Jeziorem Czorsztyńskim. Pod względem historyczno-etnograficznym miejscowość jest usytuowana w północnej części Zamagurza Spiskiego i aż do końca pierwszej wojny światowej należała do państwa węgierskiego. W pobliżu Łapsz znajdują się miejsca o wyjątkowych walorach turystycznych, takie jak Jaskinia Obłazowa i przełom Białki.

Streszczenie dziejów

Łapsze Wyżne powstały prawdopodobnie w pierwszej połowie XV wieku. Osiedlili się w nich przede wszystkim polskojęzyczni mieszkańcy sąsiednich Łapsz Niżnych. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi natomiast z 1463 roku. W połowie XVI wieku do wsi przybli liczni Wołosi, którzy zbudowali nawet cerkiew prawosławną. Pomiędzy 1584 a 1589 rokiem nowy właściciel Frydmana i gorliwy luteranin Jerzy Horváth Palocsay odebrał parafię niedzicką, do której należały Łapsze Wyżne, duchownym katolickim i przekazał ją pastorowi ewangelicko-augsburskiemu. Prawdopodobnie wtedy odebrano też cerkiew prawosławną zbudowaną przez osadników wołoskich. W 1639 roku Stefan Palocsay wraz z braćmi przeszedł na katolicyzm. Świątynia łapszańska została zapewne filią katolickiej parafii niedzickiej, a w 1655 roku, była już siedzibą samodzielnej parafii pw. świętych apostołów Piotra i Pawła. W 1670 roku klucz dunajecki przeszedł w ręce rodziny Joanelli, a w ciągu następnych dziesięcioleci Łapsze Wyżne zostały podzielone między kilku właścicieli. W 1776 roku Józef Palocsay ponownie zjednoczył klucz dunajecki w rękach swojej rodziny. W 1856 roku, już po uwłaszczeniu chłopów, klucz dunajecki i fragmenty Łapsz Wyżnych odziedziczyła Kornelia Palocsay zamężna z Aleksym Salamonem, a następnie ich potomkowie. W 1920 roku Łapsze Wyżne wraz z kilkunastoma innymi wsiami zamagurskimi zostały włączony do odrodzonej Rzeczpospolitej. W 1931 roku władzom polskim udało się ostatecznie zlikwidować żelarkę, czyli relikt pańszczyzny. W 1939 roku Zamagurze Spiskie włączono do faszystowskiej Słowacji. Po zakończeniu drugiej wojny światowej przywrócono przedwojenną granicę i znacjonalizowano majątek ziemski Jugenfeldów. Przemiany gospodarcze po 1989 roku początkowo wywołały bezrobocie, które zmusiło wielu mieszkańców do emigracji. W 1997 roku otwarto zaporę na Dunajcu, tworząc zalew zwany Jeziorem Czorsztyńskim, który trwale zmienił krajobraz wsi i zapewnił jeszcze lepsze warunki do rozwoju turystyki. Od 2005 roku na terenie gminy intensywnie działa Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Orawy.

Dzieje miejscowości

Łapsze Wyżne położone są na terenie Zamagurza Spiskiego. Na początku XI wieku Bolesław Chrobry zajął tereny na południe od Karpat zbliżone w swych granicach do dzisiejszej Słowacji, w tym cały późniejszy Spisz. Po jego śmierci kraina ponownie stała się częścią państwa węgierskiego, aczkolwiek przygraniczny teren na północ od linii Tatr pozostał niezamieszkały. Na początku XIV wieku walczący o koronę węgierską Karol Robert Andegaweński przekazał Zamagurze Spiskie rycerzowi Kokoszowi Berzewiczemu, który do swojej śmierci w 1328 roku lokował na Zamagurzu Spiskim łącznie dziesięć wsi na prawie niemieckim, w tym Łapsze Niżne oraz zbudował zamek Dunajec w Niedzicy będący siedzibą rodziny i twierdzą graniczną. Przynajmniej od 1330 roku właścicielem warowni i okolicznych wsi był Wilhelm Drughet, dworzanin Karola Roberta i zarazem żupan komitatu spiskiego. Po jego śmierci w 1342 roku zamek stał się własnością królewską, ale już w połowie XIV wieku wrócił w ręce Berzewiczych. W 1412 roku Władysław Jagiełło pożyczył królowi czeskiemu i niemieckiemu Zygmuntowi Luksemburskiemu 37 tysięcy kop groszy praskich, czyli około 7,5 tony czystego srebra pod zastaw Lubowli, Podolińca i 13 innych miast spiskich. Przyszyły cesarz i jego następcy nie spłacili pożyczki i z terenów tych utworzono znajdujące się pod polskim zarządem starostwo spiskie. Zamagurze Spiskie wraz z Łapszami Niżnymi pozostało jednak po stronie węgierskiej. W 1432 roku husyci spalili wieś, zburzyli kościół i wymordowali miejscowe duchowieństwo.
Łapsze Wyżne powstały prawdopodobnie w pierwszej połowie XV wieku. Osiedlili się w nich przede wszystkim polskojęzyczni mieszkańcy sąsiednich Łapsz Niżnych należących od 1328 roku do klasztoru Kanoników Regularnych Opiekunów Świętego Grobu Pańskiego Jerozolimskiego w Lendaku, który podlegał władzy polskich bożogrobców z Miechowa. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi natomiast z 1463 roku. Jan Schwarz Berzewiczy oddał wtedy zamek i klucz dunajecki, w skład którego wchodziły Niedzica, Kacwin, Trybsz, Krempachy, Nowa Biała, Falsztyn, Durszytn, Frydman i Łapsze Wyżne w zastaw węgierskiemu szlachcicowi i żupanowi spiskiemu Emerykowi Zapolyi, który przejął go na własność po śmierci dłużnika w 1470 roku. W ciągu swoich rządów powiększył zamek w Niedzicy o dolną część mieszkalną, czworoboczną wieżę i basztę z szyją bramną. W 1528 roku wnuk Emeryka i król węgierski Jan Zapolya powierzył dominium niedzickie oraz funkcję żupana spiskiego polskiemu stronnikowi, wojewodzie sieradzkiemu Hieronimowi Łaskiemu. Spotkało się to z dużą dezaprobatą ludności niemieckojęzycznej sprzyjającej Habsburgom, co doprowadziło do krótkiego konfliktu zbrojnego z roszczącym sobie prawa do urzędu żupańskiego Aleksym Thurzonem. W 1530 roku Hieronim Łaski zastawił zamek Dunajec oraz wsie Frydman, Niedzica, Falsztyn, Łapsze Wyżne, Kacwin i Frankową Janowi Horváthowi prepozytowi spiskiej kapituły. Ze względu na trwającą wojnę, realizacja umowy nastąpiła dopiero w 1538 roku. W 1541 roku zmarł Hieronim Łaski, a klucz dunajecki odziedziczył jego syn Olbracht. Nowy właściciel nie miał pieniędzy, by wykupić majątek z rąk Jana Horvátha, który po przejściu na luteranizm zrezygnował z kariery duchownej, a w 1544 roku ożenił się z mieszczką lewocką i osiadł na zamku w Niedzicy. W połowie XVI wieku na Spiszu postępowała tzw. kolonizacja wewnętrzna na prawie wołoskim. Niniejszy proces polegał na przyjmowaniu w istniejących już osadach elementów nowego systemu ustrojowego, przyniesionego przez migrujących górali z Bukowiny i Siedmiogrodu. Jak zaznaczono w wizytacji kanoniczej z 1700 roku, w Łapszach Wyżnych Wołosi zbudowali nawet cerkiew prawosławną. W 1564 roku Olbracht Łaski zgodził się scedować zastaw klucza dunajeckiego na Kaspra Seredy. W następnych latach właściciel oddawał majątek w zastaw kolejnym osobom, żądając coraz większych kwot. Wreszcie w 1580 roku cesarz Rudolf II zakazał rodzinie Łaskich wstępu na Węgry. W obliczu utraty dominium Olbracht Łaski w 1589 roku sprzedał wszystkie włości magnatowi Jerzemu Horváth Palocsayowi, który posiadał je jako zastaw już od 1584 roku. Między tymi datami nowy właściciel odebrał parafię niedzicką, do której należały Łapsze Wyżne duchownym katolickim i przekazał ją pastorowi ewangelicko-augsburskiemu. Prawdopodobnie wtedy odebrano też cerkiew prawosławną zbudowaną przez osadników wołoskich. Na początku XVII wieku Jerzy Horváth Palocsay przebudował zamek niedzicki i nadał mu kształt zbliżony do współczesnego. Mury zwieńczyła attyka, pojawiły się renesansowe portale i obramienia okienne. Po śmierci Jerzego Horváth Palocsaya w 1617 roku, majątkiem podzielili się jego synowie. Wedle rejestru podatkowego z 1635 roku w Łapszach Wyżnych znajdowało się 9 gospodarstw chłopskich, 30 żelarskich, czyli dysponujących mniej niż połową roli osadniczej, w tym 3 poddanych kościelnych oraz 1 gospodarstwo rychtarza, czyli obieralnego przewodniczącego samorządu wiejskiego. Ponadto we wsi mieszkało trzech baców pilnujących pańskich owiec i trzech zatrudnionych przez gromadę oraz dwóch leśniczych. Było też dwóch szewców. Istniała również karczma pańska. W XVII wieku kapituła spiska rozpoczęła intensywną akcję rekatolizacji ziem zagarniętych przez protestantów. Dzieje luteranizmu w Łapszach Wyżnych nie były długie, ponieważ już w 1639 roku synowie Jerzego Palocsaya Stefan i Andrzej przeszli na katolicyzm i oddali kościoły w należących do nich wsiach duchownym wiernym kościołowi rzymskiemu. Prawdopodobnie odebrana prawosławnym, a następnie luteranom świątynia łapszańska została początkowo filią katolickiej parafii niedzickiej, ale według pierwszej wizytacji przeprowadzonej po rekatolizacji Zamagurza Spiskiego w 1655 roku była już siedzibą samodzielnej parafii pw. świętych apostołów Piotra i Pawła.
W 1654 roku zmarł Stefan Palocsay, a zamek w Niedzicy przeszedł w ręce jego syna Stefana Palocsaya juniora. Rok później cesarz Ferdynand III nobilitował pochodzącego ze Spisza plebana Orawki wraz z rodzeństwem, w tym bratem Sebastianem Szczechowiczem z Łapsz Wyżnych. Od tego momentu we wsi funkcjonowało gospodarstwo drobnoszlacheckie przedstawicieli tej rodziny, do którego należało ćwierć sołectwa i jeden półrolek chłopski. W 1670 roku Stefana Palocsay junior oddał część dominium dunajeckiego, w tym zamek w Niedzicy w zastaw Sylwestrowi Joanelli de Toluano. Następnie doszło do rozbicia dotychczas jednolitego kompleksu dóbr ziemskich. Nowi użytkownicy i właściciele handlowali jego cząstkami, dzielili je na jeszcze mniejsze części, puszczali je w dzierżawę i oddawali w zastaw. Ponadto wsie na Zamagurzu Spiskim ucierpiały w czasie wojny domowej z obrońcą dysydentów Emerykiem Thökölym w latach 1678-1684. W jej trakcie zdobyto zamek Dunajec i zmuszono Sylwestra Joanelli do ucieczki do Krakowa, gdzie wkrótce zmarł. Po zwycięstwie katolików cesarz Leopold I zwrócił zamek wdowie Katarzynie z Furmankowiczów Joanelli, a majątek odziedziczył ich syn Józef Andrzej. Po jego śmierci w 1695 roku zamek niedzicki odziedziczył jego stryj Piotr Joanelli, który bieżący zarząd nad majątkiem pozostawił swojej matce Katarzynie z Furmankowiczów Joanelli. Według wizytacji prepozyta spiskiego z 1700 roku posiadał on tylko część Łapsz Wyżnych, które były wówczas podzielone między Joanellich, Berzewiczych, Stansithów, Palocsayów i innych. Ponadto do Piotra Joanellego należały Falsztyn, Łapszanka, Rzepiska, Czarna Góra i Niedzica oraz Frydman, który pozostawał w zastawie u Baltazara Görgey. Z tym ostatnim pan na Niedzicy dzielił również prawo własności Łapsz Niżnych. Piotr Joanelli zmarł w 1700 roku, pozostawiając majątek synowi Józefowi Joanellemu, który zmarł tragicznie po upadku z konia w 1706 roku. Zamek w Niedzicy odziedziczył wówczas brat Józefa Władysław Joanelli, aczkolwiek pod jego zarządem została już tylko część wsi niegdyś należących do klucza dunajeckiego. Wiele ziemi dzierżyła jego siostra Judyta, a następnie jej dzieci. Jednym z właścicieli Łapsz Wyżnych był Jan Joanelli, syn Jana Sylwestra, wnuk Józefa Andrzeja i prawnuk Sylwestra, który przed swoją śmiercią w 1776 roku przeznaczył 1000 florenów na ozdobienie nowo wybudowanego murowanego kościoła parafialnego. W 1772 roku część wsi z 47 gospodarstwami chłopskimi, częścią sołectwa i kilkoma opuszczonymi rolami posiadał Józef Palocsay, a reszta miejscowości należała we fragmentach do członków starych rodzin Hováth-Stanithów i Berzewiczych, a także do nowych drobnych ziemian Lászlo Guldenfingera i Tomasza Kornidesa oraz wdowy po Jerzym Kis. Ciągle funkcjonowało też niewielkie gospodarstwo Szczechowiczów.
W 1773 roku Józef Palocsay kupił zamagurskie ziemie Madnyanszkyego, a w 1776 roku pozostałości majątku Joanellich. W rezultacie zgromadził w swoich rękach zdecydowaną większość ziem klucza dunajeckiego, ale Łapsze Wyżne pozostały podzielone. W czasie wojen napoleońskich wracający żołnierze przynieśli tyfus i cholerę, na które zmarła znaczna liczba mieszkańców Spisza. Spadkobiercą Józefa Palocsaya został jego syn Andrzej, który w 1817 roku przeniósł swoją główną siedzibę do zamku w Niedzicy i przeprowadził jego generalny remont. W 1826 roku w obliczu niespodziewanej śmierci syna sporządził testament, przekazując niemal całe dominium swemu bratu Ferdynandowi, a sobie zostawiając jedynie roczną pensję. Do swojej śmierci w 1828 roku prowadził życie przepełnione melancholią i zarazem hucznymi zabawami. Na zamek zjeżdżali liczni goście z Węgier i Galicji, na cześć których urządzano pijatyki, a baron założył nawet „stowarzyszenie opojów”. Jego brat Ferdynand Palocsay zmarł w Brukseli w trakcie podróży w 1843 roku, a majątek zostawił swojemu synowi Aleksandrowi, który musiał się zmierzyć z uwłaszczeniem chłopów oraz zniesieniem poddaństwa i jurysdykcji patrymonialnej w monarchii austriackiej w 1848 roku. Główna linia rodziny wygasła wraz ze śmiercią Aleksandra Palocsaya w 1856 roku. Włości przeszły na jego córkę Kornelię, zamężną z Aleksym Salamonem z Alap, który walczył jako oficer kawalerii w czasie Wiosny Ludów, za co został na trzy lata uwięziony w zamku ołomunieckim. Po powrocie do Niedzicy opadł z sił i po jakimś czasie powrócił do rodzinnych włości w Tordas w komitacie Fajér, gdzie zmarł w 1862 roku. Kornelia z Palocsayów Salamon rozpoczęła proces spadkowy dopiero w 1869 roku. W rezultacie podziału majątku między jej czwórkę dzieci, zasięg państwa niedzickiego został mocno ograniczony. Wprowadzenie dużego zakresu autonomii w Królestwie Galicji i Lodomerii w latach sześćdziesiątych XIX stulecia wzmogło patriotyczne nastroje wśród Polaków i Słowaków zamieszkujących górzysty region Tatr. W działania na rzecz obudzenia świadomości narodowej angażowało się przede wszystkim katolickie duchowieństwo pozostające w opozycji do niemieckojęzycznego mieszczaństwa i węgierskiej szlachty. Według schematyzmu spiskiego z 1913 roku w Łapszach Wyżnych mieszkało 860 osób. Zasadnicze zmiany w sytuacji ludności polskiej we Frydmanie przyniosło dopiero zakończenie pierwszej wojny światowej w listopadzie 1918 roku, kiedy proklamowano niepodległe Rzeczpospolitą i Czechosłowację. Jednym z głównych problemów nowych państw było wytyczenie dzielących je granic. Obie strony powołały członków do specjalnej komisji mającej rozstrzygnąć sporne kwestie przynależności Spisza i Orawy. Warto tutaj dodać, że polską delegację reprezentowali dyplomata Stanisław Grabski i wybitny historyk średniowiecza Władysław Semkowicz. Niestety ani ożywione dyskusje na posiedzeniach komisji, ani propozycje amerykańskiego prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona, aby wyznaczyć granicę na rzece Białce, nie przyniosły oczekiwanych skutków, wobec czego zdecydowano się na przeprowadzenie plebiscytu. Obie grupy szybko zorganizowały prasę propagandową, agitującą za jednym bądź drugim krajem. W obliczu wojny z bolszewicką Rosją Polska musiała wycofać się z plebiscytu, oddając decyzję w sprawie granicy tzw. Radzie Ambasadorów. Na mocy układów zawartych w belgijskim Spa latem 1920 roku Zamagurze Spiskie wraz z Łapszami Wyżnymi trafiło do Rzeczpospolitej. Po przyłączeniu do Polski ludność wsi spadła do około 600 osób ze względu na emigrację części mieszkańców do Czechosłowacji.
W celu unormowania stosunków między miejscową ludnością a świeżo utworzonym państwem dla nowych terenów powołano tymczasowy, komisaryczny powiat spisko-orawski z ekspozyturą w Łapszach Wyżnych. Starostą mianowano zasłużonego działacza niepodległościowego i lekarza, doktora Jana Bednarskiego. Jak się później okazało, stanął on przed niełatwą misją przekonania mieszkańców regionu do poparcia odrodzonej Rzeczpospolitej. Wielu chłopów nie odczuwało bowiem związku z Polską, utożsamiając się bardziej ze Słowacją. Na taką postawę niejednokrotnie wpływały czynniki ekonomiczne, gdyż po ustaleniu granicy wielu rolników straciło bezpośredni dostęp do swoich pól, łąk i lasów oraz rynków zbytu, ulokowanych po drugiej stronie gór. W 1924 roku zniesiono tymczasowe starostwo spisko-orawskie oraz poczyniono próżne działania mające na celu rewindykację granicy poprzez wymianę polskojęzycznej Jaworzyny na bliższe Słowacji Kacwin i Niedzicę. Dopiero w 1931 roku udało się ostatecznie zlikwidować obowiązującą ciągle pańszczyznę zwaną żelarką. Na Spiszu odrabiało ją około 50 rodzin pracujących i żyjących w majątkach szlacheckich należących nadal do Jugenfeldów i Salamonów. Dzięki subwencjom państwa polskiego umożliwiono chłopom „wykupienie się” od powinności wobec ziemiaństwa z zachowaniem użytkowanych nieruchomości. W latach 1936-1939 przeprowadzono komasację bardzo rozdrobnionych gruntów. Reforma początkowo spotkała się z oporem mieszkańców, ale jej długofalowe skutki okazały się bardzo korzystne dla miejscowej gospodarki. W okresie międzywojennym przeprowadzono również reformę systemu edukacji odziedziczonego po monarchii austro-węgierskiej. Przeważały szkoły jednoklasowe z placówkami utrzymanymi w nie najlepszym stanie, doskwierał również brak wykwalifikowanej kadry. Inspektor oświaty Wendelin Haber starał się skompletować grupę około 40 nauczycieli, co nie było łatwe ze względu na niepewną przyszłość regionu, a także niskie zarobki i słabe warunki bytowe. Jednak z czasem ciężka praca przyniosła zaskakujący efekt, nie tylko w dziedzinie edukacji, ale też pod względem społecznym. Przykładem może być integracja kobiet na popularnych kursach krawiectwa prowadzonych przez szkoły zawodowe.
We wrześniu 1939 roku słowacka armia generała Ferdinanda Čatloša razem z jednostkami niemieckimi najechała Rzeczpospolitą w rejonie Jurgowa i Krościenka nad Dunajcem. W przeciągu 14 dni zaanektowano Spisz, wytyczając nową granicę z Generalnym Gubernatorstwem na rzece Białce. Zajęte ziemie pospiesznie opuszczali przedstawiciele dawnej administracji oraz polscy duchowni, „robiąc miejsce” dla władz okupacyjnych. Chwilowo zamknięto szkoły, wznawiając naukę w znacznie zmodyfikowanej formie w 1940 roku. Świeżo sprowadzeni nauczyciele i księża wykładali przede wszystkim słowacką ortografię, gramatykę i literaturę oraz geografię i historię tego kraju. Co interesujące, poprawiła się sytuacja materialna wielu mieszkańców Zamagurza. Najpierw po korzystnym kursie wymieniono złotówki na korony, chroniąc ludność od nagłej utraty pieniędzy. Wprawdzie obowiązywał system kartkowy z przydziałem na mąkę i cukier, ale przymusowe kontyngenty były niskie – w zależności od rozmiaru gospodarstwa płacono w zbożu, sianie, kartoflach, grzybach, a nawet miodzie. Ponadto Niemcy skupowali po wysokich cenach mięso oraz ochoczo zatrudniali Słowaków do prac budowlanych na terenie całej Rzeszy. Od wiosny 1942 roku stopniowo eksterminowano Żydów, często przejmując ich mienie oraz prowadzone wcześniej karczmy i tartaki. Warto dodać, że przez Spisz biegły szlaki kurierskie podziemia konspiracyjnego, a także drogi nielegalnego przemytu wszelkiego rodzaju towarów spożywczych i przemysłowych, broni czy nawet ludzi. Na początku 1944 roku Armia Krajowa zawiązała w okolicy struktury partyzantki niepodległościowej (oddziały „Wichra”, „Zawiszy” i „Lamparta”), aktywnej głównie po wybuchu antyniemieckiego powstania w Bratysławie 28 sierpnia 1944. Naziści rozpoczęli wówczas wznoszenie umocnień przygranicznych, mających powstrzymać natarcie sił radzieckich. Pierwsze jednostki Armii Czerwonej pojawiły się na Spiszu w styczniu 1945 roku, zajmując region w przeciągu miesiąca. Dwa lata później kosztem utrzymania Zaolzia socjalistyczna Czechosłowacja odstąpiła Polskiej Republice Ludowej tereny za rzeką Białką, wracając tym samym do status quo sprzed wojny. W czasie drugiej wojny światowej dwukrotnie doszło do pożaru. Spłonęły drewniane domy i zabudowania gospodarskie oraz plebania, uszkodzone zostały wieża i dach kościelny. W sumie spaliła się zabudowa ponad połowy wsi.
W związku z reformą rolną z 1946 roku już we wczesnym okresie komunizmu urzędnicy podjęli się parcelacji majątku Salamonów z Niedzicy. Wzorując się na sąsiednim Podhalu, po drugiej wojnie światowej na Zamagurzu znacznie rozwinięto hodowlę owiec i bydła mlecznego. Rzemiosło ciągle obejmowało głównie usługi stolarskie, ciesielskie, ślusarskie, kowalskie czy nawet młyńskie. Mniejszość słowacka zawiązała stowarzyszenie z własnym organem prasowym, czyli Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Czechów i Słowaków w Polsce, wydające gazetę „Život”. W latach 1967-1985 funkcjonowało jako Towarzystwo Kulturalne Czechów i Słowaków. W 1975 roku zlikwidowano powiaty oraz przywrócono gminy jednostkowe, przydzielając wieś do województwa nowosądeckiego. Powyższy stan trwał do 1999 roku, kiedy przeforsowano kolejną reformę administracyjną, tworząc 16 województw z podziałem na powiaty i gminy. Łapsze Wyżne znalazły się wtedy w gminie Łapsze Niżne w powiecie nowotarskim województwa małopolskiego. Warto nadmienić, iż transformacja ustrojowa Polski Ludowej w kraj demokratyczny i wolnorynkowy odbiła się na Zamagurzu dużym bezrobociem, wymuszającym po 1989 roku emigrację mieszkańców do większych miast, a często także za granicę. Lokalny przemysł nadal skupiał się jedynie wokół piekarni i cukierni. Z czasem rozbudowano sieć wodociągową, kanalizacyjną i drożną oraz powiększono bazę noclegową, do czego niewątpliwie przyczyniły się wzmożony ruch turystyczny i nowe połączenia autobusowe z Krakowem. W latach 1995-1996 Spisz odwiedzili m.in. prezydent Lech Wałęsa i prymas Józef Glemp. W regionie nadal prężnie działa mniejszość słowacka, inicjując liczne imprezy okolicznościowe, w tym przegląd folklorystyczny i dni kultury. Po ponad trzydziestoletnich pracach w 1997 roku otwarto zaporę na Dunajcu, tworząc zalew zwany Jeziorem Czorsztyńskim, który trwale zmienił krajobraz wsi i zapewnił jeszcze lepsze warunki do rozwoju turystyki.

Bibliografia