Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Raciechowice
Miejscowość
Raciechowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Parafia Św. Jakuba Apostoła
Tagi
mała architektura późny barok
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/14072
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1779 rok
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz główny powstał razem z całym rokokowym wyposażeniem kościoła w 1779 roku. Został wykonany przez współpracujących ze sobą braci – Antoniego i Ignacego Korneckich.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole z wyodrębnionymi prostopadłościanami. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny z drewnianą mensą. Antepedium wydzielone ramą i wysunięte do przodu, ujęte pilastrami dźwigającymi niepełne belkowanie, w polu wieniec laurowy z rozetą, nad nim kokarda z karbowanej wstęgi flankowana przez dwa podwieszone festony z tkaniny, poniżej wić roślinna. Na ołtarzu ustawione tabernakulum w formie metalowej skrzynki w drewnianej obudowie, ujęte ustawionymi pod kątem spływami wolutowymi. Ścianka frontowa wypukła, z drewnianymi drzwiczkami w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym z płaskorzeźbionym kielichem z hostią i kłosami zbóż. Na nim wysoki tron wystawienia z wypukłym frontem z zamontowanym wtórnie nowym tabernakulum (wcześniej obrotowa nisza). Tron ujęty pilastrami ustawionymi pod kątem, o trzonach przechodzących w spływy wolutowe, dekorowane zwisami kwiatowymi; zwieńczony jest trzema rocaille'owymi kabłąkami dekorowanymi zwisami kwiatowymi, podtrzymującymi figurkę pelikana karmiącego młode w gnieździe. Tabernakulum i tron flankowane spływami z podwieszonymi zwisami kwiatowymi zakończonymi cokołami, dźwigającymi przerwany wolutowy przyczółek z figurkami adorujących aniołów; spływy w górnej części zamknięte fragmentami gzymsu z palmetami.
Nastawa ujęta dwiema parami pilastrów oraz stojącą na ich tle parą kolumn na cokołach dźwigających pełne belkowanie przerwane nad polem środkowym oraz fragmenty przerwanego, wolutowego przyczółka. Przed wewnętrzną parą pilastrów ustawione figury św. Piotra i św. Pawła; na belkowaniu wazony, na przyczółku putta trzymające słońce i księżyc. W polu środkowym podwójna wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym, ujęta profilowaną ramą, ze znacznie mniejszym obrazem Matki Boskiej w kształcie stojącego prostokąta. Nad nią medalion utworzony z wolut i zwisów, zwieńczony koroną otwartą. Zwieńczenie nastawy w formie trapezu ujętego wolutami spływającymi na belkowanie, zamknięte fragmentem falistego gzymsu, dekorowanym medalionem z Okiem Opatrzności w otoku z obłoków w glorii promienistej oraz gałązkami kwiatowymi. W polu obraz św. Katarzyny w formie zbliżonej do zwieńczenia, o ściętych dolnych narożach, w profilowanej ramie, z gałązkami kwiatowymi.
Nastawa flankowana uszami utworzonymi z rocaille'u, przytwierdzonymi do ściany. Ujęta parą wsporników na trumienki relikwiarzowe oraz parą dużych konsol dekorowanych rocaille'm z figurami św. Mikołaja i św. Stanisława. Struktura polichromowana w kolorze głębokiej czerwieni z czarnymi profilami; kolumny, ornamentyka i profile złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny razem z figurami świętych najpewniej wykonali bracia Korneccy, którzy po rozwiązaniu warsztatu rodzinnego w Gdowie (około 1776), w latach osiemdziesiątych XVIII wieku wykonywali razem jeszcze kilka zleceń. Struktura ołtarza oraz cechy formalne figur odpowiadają dziełom tworzonym wcześniej w warsztacie Korneckich, w którym Antoni i Ignacy pracowali razem z ojcem Piotrem oraz krewniakami i współpracownikami.
Architektura ołtarza przedstawia typ, który bardzo często stosowany był w strukturach ołtarzy głównych wykonywanych przez warsztat Korneckich. W partii kondygnacji zastosowano charakterystyczny schodkowy układ kolumn i pilastrów. Najczęściej podpory zwrócone były na zewnątrz, jednak prawdopodobnie w związku z trójbocznym zamknięciem prezbiterium kościoła w Raciechowicach, zewnętrza para kolumn skierowana jest delikatnie do wewnątrz. Zwieńczenie ołtarza jest skromne i stosunkowo bardziej uproszczone wobec innych ołtarzy głównych tworzonych w warsztacie Korneckich, w których było bardziej rozbudowane, zazwyczaj ujęte parami filarów z impostami. W omawianej nastawie bracia Korneccy zastosowali proste zwieńczenie, które zazwyczaj budowano w ołtarzach bocznych. Proporcjonalnie zdaje się być zbyt małe w stosunku do masywnej i rozbudowanej architektonicznie kondygnacji. Prawdopodobnie wybrano mniejsze zwieńczenie przez wzgląd na niedużą wysokość prezbiterium. Ołtarz główny w Raciechowicach jest bardzo podobny do nastawy w Trzemeśni, innego dzieła braci Korneckich. Jest zbliżony pod względem architektonicznym, jak i kompozycyjnym z charakterystycznymi wolutami z figurami flankującymi nastawę.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Spękania elementów konstrukcyjnych struktury, przetarcia partii złoceń.

Streszczenie

Ołtarz główny powstał razem z całym rokokowym wyposażeniem kościoła w 1779 roku. Został wykonany przez współpracujących ze sobą braci – Antoniego i Ignacego Korneckich. Architektura ołtarza przedstawia typ, który bardzo często stosowany był w strukturach ołtarzy głównych wykonywanych przez warsztat Korneckich. Ołtarz główny w Raciechowicach jest bardzo podobny do nastawy w Trzemeśni, innego dzieła braci Korneckich.

Bibliografia

Brykowski Ryszard, Kornecki Marian, "Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej", Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984
Cisowski Bartłomiej, Duda Marta, "Szlak architektury drewnianej. Małopolska", Kraków 2005
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Biliński Piotr, "Raciechowice", Kraków 2003
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982
Kornecki Marian, "Zabytki sztuki" , [w:] "Monografia powiatu myślenickiego, t. 1: Historia" , red.Reinfuss Roman , Kraków 1970 , s. 285-356

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-64

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności