Ambona

Dzieje zabytku

Ambona powstała razem z całym wyposażeniem przed 1748 rokiem, na co wskazują zapisy wizytacji z tego czasu. Wykonał ją najpewniej warsztat Korneckich. Pierwotnie była zawieszona na łuku tęczowym, po lewej stronie. W 1905 roku „wybito drzwi z babińca na ambonę, dawniej wchodziło się na ambonę przez ławkę pod amboną się znajdującą” oraz umieszczono w polu zaplecka płaskorzeźbę przedstawiającą Dobrego Pasterza. W latach siedemdziesiątych XX wieku podczas remontu i konserwacji wnętrza świątyni została przeniesiona do prezbiterium i usytuowana na północnej ścianie oraz dobudowano do niej niewielkie schody z balustradą. Ambona była konserwowana razem z całym wyposażeniem w latach 1976-1979 i 1998 i uzupełniona wówczas o dodatkowe ornamenty.

Opis

Ambona przyścienna, wisząca. Kosz na planie kwadratu o wklęsłych bokach i ściętych narożach, na profilowanej podstawie dekorowanej muszlą i kartuszem. U jego spodu podwieszone cztery spływy wolutowe z chrząstką i liściem akantu, połączone pośrodku ażurową szyszką. Kosz ujęty w narożach spływami wolutowymi dekorowanymi ornamentem rocaille'owym i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Ściany zdobione płycinami z motywem suchego akantu. Parapet w formie gzymsu o wklęsłych bokach i zaokrąglonych narożach z pulpitem. Od wschodu jednobiegowe schody z opilastrowaną balustradą zakończoną niepełnym belkowaniem. Zaplecek wysoki, ujęty dwoma pilastrami, z trzonami ozdobionymi kampanulami, o kapitelach w formie konsol podtrzymujących pełne belkowanie wyłamane na ich osi, ze zdwojonym, przerwanym i odwróconym na zewnątrz przyczółkiem. W polu zaplecka płaskorzeźba z przedstawieniem Chrystusa Dobrego Pasterza. Całość zwieńczona glorią promienistą z gołębicą Ducha Świętego. Struktura polichromowana w kolorze jasnozielonym, profile oraz ornamentyka pozłacane i posrebrzane.

Zarys problematyki artystycznej

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie w kościele gdowskim zostało przypisane warsztatowi Korneckich na podstawie analizy porównawczej z jego potwierdzonymi dziełami, gdyż w archiwach parafialnych nie zachowała się informacja o autorze wyposażenia. Realizacja ta była prawdopodobnie pierwszą w karierze Piotra Korneckiego, w wyniku której założył swój warsztat razem z bratem w Gdowie. Z czasem pracowali w nim również jego synowie, prowadząc w okresie drugiej połowy XVIII wieku niezwykle prężną, rodzinną działalność artystyczną.
Typ ambony pozbawionej baldachimu, a zwieńczonej glorią promienistą z gołębicą Ducha Świętego, rozpowszechnił się w Małopolsce głównie za przykładem dzieł Antoniego Frączkiewicza, który po raz pierwszy zastosował takie rozwiązanie w 1727 roku w Tuchowie. Frączkiewicz czerpał inspiracje z postberninowskiej twórczości Baltazara Fontany, który tego rodzaju glorię umieszczał zamiast zwieńczenia w tworzonych przez siebie ołtarzach. Kornecki uważany jest za ucznia bądź naśladowcę Frączkiewicza, gdyż często inspirował się lub powielał jego rozwiązania. Ambony pozbawione baldachimu i zwieńczone glorią pojawiały się kilkakrotnie w twórczości warsztatu Korneckich, jak również w działalności innych warsztatów rzeźbiarskich działających w Małopolsce, czego przykładem są ambony w kaplicy św. Jana w Kętach, kościele św. Floriana w Krakowie, kolegiacie św. Marcina w Opatowie i wiele innych.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drobne ubytki w strukturze polichromii. Ambona była konserwowana w latach 1976-1979 i 1998.

Streszczenie

Ambona powstała razem z całym wyposażeniem przed 1748 rokiem. Pierwotnie wisiała na łuku tęczowym po lewej stronie, w latach siedemdziesiątych XX wieku została przeniesiona do prezbiterium i usytuowana na północnej ścianie. Została wykonana przez warsztat Korneckich, twórców całego wyposażenia architektoniczno-rzeźbiarskiego w gdowskim kościele. Prezentuje typ ambony pozbawionej baldachimu i zwieńczonej glorią promienistą, inspirowany dziełami Baltazara Fontany, popularny w Małopolsce w XVIII wieku za sprawą dzieł Antoniego Frączkiewicza.

Bibliografia