Ołtarz boczny południowy

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Stryszawa
Miejscowość
Krzeszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sucha Beskidzka
Parafia
Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
Tagi
Ferdinand Stuflesser ks. Michał Bochenek Matka Boska z Dzieciątkiem styl neogotycki św. Dominik św. Jacek
Identyfikator
DZIELO/03083
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
około 1903 roku
Fundator
ksiądz Michał Bochenek
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
St. Urlich-Grodenthal, Tyrol
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i snycerskie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne zamówił i ufundował ksiądz Michał Bochenek, proboszcz parafii w Krzeszowie w latach 1900-1945, tuż po wybudowaniu nowego kościoła w 1903 roku. Wydarzenie to fundator odnotował w kronice parafialnej: „Ja na swój rachunek zamówiłem trzy ołtarze w Tyrolu u Stuflessera (St. Urlich-Gröden)”.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednokondygnacyjna, trójosiowa z marmurowym portatylem. Mensa drewniana, prostopadłościenna, na niewielkim cokole. Antepedium płaskorzeźbione, polichromowane, artykułowane dwiema złoconymi kolumienkami. W centrum kwadratowa płycina, w polu której czwórliść ze złoconym krzyżem. Po bokach dwie płaskorzeźbione, kwadratowe płyciny, przedzielone na pół, w każdej maswerk z bogatą dekoracją floralną. Całość zwieńczona wydatnym profilowanym gzymsem. Tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki, ustawionej na niskim cokole, flankowane dwiema parami kolumn wspierających niepełne belkowanie z prostopadłościennym przyczółkiem, na którym ustawiony jest krucyfiks. Drzwiczki tabernakulum w kształcie ostrołukowej arkady, w polu której płaskorzeźbione przedstawienie Ecce Homo zredukowane do półpostaci Chrystusa w purpurowym płaszczu i koronie cierniowej; w przyłuczach drzwiczek kłosy zbóż i winna latorośl. W zwieńczeniu, na przyczółku monogram IHS, na osi kolumn dwa pinakle. Retabulum umieszczone na cokole. Predella trójosiowa, zdobiona rzędem pseudomaswerków. Osie kondygnacji flankowane pilastrami z pinaklami zwieńczonymi kwiatonami. W środkowej osi ostrołukowa nisza zwieńczona wimpergą mieszcząca rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W osiach bocznych, w analogicznych niszach zwieńczonych wimpergami rzeźby: po lewej św. Dominika, po prawej św. Jacka. Zwieńczenie w formie trzech wieżyczek z pinaklami, zdobionymi kwiatonami i żabkami, część środkowa, najwyższa. Struktura malowana na ciemny brąz, wypełnienia płycin zielone, czerwone i błękitne. Partie ornamentu oraz detale architektoniczne złocone. Ornamentyka neogotycka wypełnia każdą wolną przestrzeń ołtarza: trójliście, maswerki, czołganki etc.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny powstał do nowo wybudowanego kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie około 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera. Fundatorem dzieła był wieloletni proboszcz parafii w Krzeszowie ksiądz Michał Bochenek. W kościele oprócz ołtarza bocznego znajdują się inne dzieła Stuflessera, tj. ołtarz główny i drugi ołtarz boczny wraz z wystrojem rzeźbiarskim oraz płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej. Ferdinand Stuflesser prowadził jeden z wiodących warsztatów w Gröden, który założył w 1875 roku, prawdopodobnie po swoim powrocie z Monachium, gdzie studiował pod kierunkiem Josefa Knabla. Stuflesser nie aspirował do projektowania i wykonywania indywidualnych dzieł artystycznych, lecz próbował przekazać ekspresję i ducha religijnego pod wpływem stylu nazarejskiego. Precyzja detalu była o wiele ważniejsza niż swoboda tworzenia, a użycie w tym celu pomocy technicznych było zrozumiałe i uzasadnione. Do malowania ornamentów używał szablonów. Polichromia szat jest adekwatna do ikonografii świętych, dodatkowo zawsze na brzegach obwiedziona złotymi krawędziami. Ulubioną techniką stosowaną w jego pracowni był tzw. Bologneser Grund (efekt porcelany), też „miërmul”, do którego wykorzystywano proszek gipsowy otrzymany ze specjalnego kamienia alpejskiego. Ołtarz jest wykonany w stylu neogotyckim, który nawiązywał do wzorów średniowiecznych – gotyckich, powielając lub wykorzystując dawne formy oraz ornamenty i komponując je w nową całość. W trójosiowym ołtarzu bocznym złożono elementy stosowane w architekturze gotyckiej, takie jak ażurowe wieżyczki zwieńczone pinaklami, dekorujące je kwiatony oraz żabki, łuki ostre, wimpergi, czy maswerki. W niszy głównej umieszczono rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem, natomiast po bokach figury dwóch świętych dominikańskich: św. Jacka oraz św. Dominika.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz boczny oraz dwa pozostałe ołtarze w kościele w Krzeszowie zamówił i ufundował ksiądz Michał Bochenek, proboszcz parafii w Krzeszowie w latach 1900-1945, tuż po wybudowaniu nowej świątyni Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera (1855-1926). W kościele oprócz ołtarza bocznego znajdują się inne dzieła twórczości tego rzeźbiarza, tj. drugi ołtarz boczny, ołtarz główny wraz z wystrojem rzeźbiarskim oraz płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej. Ferdinand Stuflesser prowadził jeden z wiodących warsztatów w Gröden, który założył w 1875 roku. Ołtarz jest wykonany w stylu neogotyckim. W niszy głównej umieszczono rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem, natomiast po bokach figury dwóch świętych dominikańskich: św. Jacka oraz św. Dominika.

Bibliografia

"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
"Korpus witraży z lat 1800-1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, t. 2: Archidiecezja Krakowska, dekanaty pozakrakowskie", Kraków 2015
"Dziedzictwo kulturowe Podbabiogórza. Zabytki", Sucha Beskidzka 2014
Kraševac Irena , "Kipar Ferdinand Stuflesser. Doprinos tirolskom sakralnom kiparstvu druge polovice 19. stoljeća u sjevernoj Hrvatskoj" , „Radovi Instituta za povijest umjetnosti” , s. 231-239

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz boczny południowy", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-poludniowy-10

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności