Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

W aktach wizytacji z 1766 roku przepisanych do „Liber mobilium” widnieje informacja, że w kościele znajdują się trzy ołtarze, a w kaplicy bocznej dwa – Najświętszej Marii Panny i św. Anny. Prawdopodobnie przed 1766 rokiem warsztat Korneckich wykonał do kaplicy również drugie retabulum o cechach rokokowych razem z figurami dwóch biskupów (obecnie w ołtarzu naprzeciwko). W ołtarzu od początku znajdował się obraz św. Anny Samotrzeć z około 1614 roku. W 1841 roku proboszcz Wojciech Dybczak zamówił nowe antepedium do ołtarza św. Anny w kaplicy u malarza wielickiego Antoniego Madejskiego za 7 florenów. Retabulum było wymienione w opisie z 1854 oraz w inwentarzu kościoła z 1891 roku. Predellę zamontowano w nim wtórnie dopiero po 1900 roku, gdyż w tym roku wymieniona była w „Tece Konserwatorów Galicji Zachodniej” jako leżąca luzem w zakrystii. Być może podczas remontu kościoła na przełomie XIX i XX wieku ołtarz przeniesiono z kaplicy do nawy głównej. W 2010 roku podczas powodzi kościół w Łapanowie uległ zniszczeniu, w tym dolne partie wszystkich ołtarzy.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny, mensa drewniana. Antepedium w profilowanej ramie, z malowanym krzyżem, kotwicą i gorejącym sercem, w otoczeniu kwiatów. Predella na na niskim cokole, flankowana dwoma pilastrami, dźwigającymi gzyms wieńczący, wyłamany w partii pilastrów i tabernakulum po środku. Trzony pilastrów dekorowane ornamentem okuciowym z kaboszonami. W polach pomiędzy nimi malowane półpostacie aniołów, u spodu parapet z przedstawieniem arma Christi. Lewa postać z palmą, prawa ze włócznią i sakiewką. Ukazane na złoconym tle z tłoczonym ornamentem roślinnym. Drzwiczki tabernakulum w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem kielicha z hostią z monogramen IHS, w glorii. Nastawa ujęta parą zdwojonych pilastrów zwróconych do wewnątrz, o kanelowanych trzonach i kapitelach kompozytowych dekorowanych rocaille'm. Podpory dźwigają fragmenty przerwanego belkowania i ćwierćkolistego, przerwanego przyczółka, na których siedzi para puttów. W polu środkowym płycina w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym ujęta grubą ramą dekorowaną akantem z obrazem św. Anny Samotrzeć. W przyłuczach dwie uskrzydlone główki anielskie. Kondygnacja ujęta ażurowymi, akantowymi uszami. Zwieńczenie w formie stojącego prostokąta ujętego utworzonymi z rocaille'u i muszli spływami wolutowymi, zamknięte fragmentem gzymsu, na którym znajduje się szczyt utworzony z przeciwstawnie zwróconych wolut z anthemionem. W polu zwieńczenia obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Józefa z Dzieciątkiem. Struktura ołtarza malowana na kolor jasnobrązowy, profile i ornamenty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz św. Anny, pierwotnie razem z figurami biskupów, najprawdopodobniej został wykonany przez warsztat Korneckich, którzy przed 1754 rokiem wybudowali również nowy ołtarz Najświętszej Marii Panny do kaplicy razem z figurami. Omawiany ołtarz reprezentuje najbardziej popularny w XVIII wieku typ aediculowy, mianowicie prostej jednokondygnacyjnej struktury ujętej parą podpór, ze zwieńczeniem. Jego pierwotna ornamentyka w partiach kapiteli czy też zwieńczenia jest rocaille'owa. Ornament ten występował w sztuce polskiej od drugiej do trzeciej ćwierci XVIII wieku, a nawet dłużej. W późniejszym czasie, prawdopodobnie podczas przebudowy dodano do ołtarza akantowe uszy, uskrzydlone główki anielskie i putta.
Pod względem architektonicznym ołtarz jest niezwykle zbliżony do potwierdzonych archiwalnie ołtarzy Korneckich w Chełmie. Retabula mają analogiczną konstrukcję nastawy ujętej kanelowanymi pilastrami dźwigającymi rozbudowane fragmenty belkowania i przerwanego przyczółka. Zwieńczenie ołtarza bocznego z Łapanowa architektonicznie różni się od tych z Chełmu, jakkolwiek one wszystkie kształtowane są ornamentalnie z wykorzystaniem muszli.
Piotr Kornecki był z wykształcenia malarzem i rzeźbiarzem. Razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem, założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Koreckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Liczne ubytki w partiach polichromii i złoceń, silne zabrudzenia.

Streszczenie

Ołtarz św. Anny został wykonany przed 1766 rokiem prawdopodobnie przez warsztat Korneckich. Pierwotnie razem z figurami dwóch biskupów znajdował się w kaplicy bocznej, a przed 1776 rokiem został przeniesiony do nawy kościoła. Po 1900 roku zamontowano w nim siedemnastowieczną predellę. Omawiany ołtarz reprezentuje najbardziej popularny w XVIII wieku typ aediculowy, mianowicie prostej jednokondygnacyjnej struktury ujętej parą podpór, ze zwieńczeniem. Jego pierwotna ornamentyka w partiach kapiteli czy też zwieńczenia jest rocaille'owa.

Bibliografia