Grupa Ukrzyżowania

Opis

Grupa Ukrzyżowania składa się z: krucyfiksu, figury Matki Bożej po lewej oraz św. Jana Ewangelisty po prawej stronie. Wszystkie rzeźby są pełnoplastyczne ustawione na jednym dużym, schodkowym cokole. Chrystus zawieszony na silnie wyprężonych ramionach, prawa noga założona na lewą, przybite do krzyża jednym gwoździem; głowa przechylona na prawe ramię. Twarz podłużna z zamkniętymi oczami, długi i wąski nos. Na głowie korona cierniowa, spod której na plecy i prawe ramię spływają kręcone włosy. Perizonium białe, na brzegu zdobione podwójną złotą lamówką, przewiązane podwójnym sznurem, z jednym końcem zwisającym wzdłuż prawego uda. Nad głową Chrystusa titulus w formie poziomej banderoli z napisem „INRI”. Krzyż gładki i prosty. Matka Boska ukazana frontalnie, w postawie stojącej z rękami złożonymi w geście „affectus doloris” przy prawym ramieniu, jej serce przebija sztylet, głowa delikatnie skłoniona w dół. Twarz szeroka, z długim i wąskim nosem, oczy wpatrzone w dal, włosy długie, spływające na ramiona. Ubrana jest w czerwoną suknię przewiązaną brązowym paskiem oraz niebieski płaszcz założony na głowę i przerzucony przez lewe ramię, wokół szyi biała chusta. Po drugiej stronie rzeźba św. Jana ustawiona analogicznie jak rzeźba Matki Boskiej, z głową skierowaną ku górze. Twarz o młodzieńczych rysach, z oczami skierowanymi na Chrystusa, nos długi i wąski, włosy długie, opadające na ramiona i plecy. Święty jest ubrany w zieloną suknię z długimi rękawami oraz czerwony płaszcz zarzucony na plecy i lewe ramię. Szaty Marii i św. Jana obwiedzione na brzegach podwójną, złotą lamówką. Polichromie w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczne. Cokół wysoki, profilowany, w górnej partii rozdzielony na trzy mniejsze postumenty pod każdą z figur. Cokół w kolorze jasnozielonym zdobiony złotą, stylizowaną wicią roślinną.

Zarys problematyki artystycznej

Grupa Ukrzyżowania z Matką Boską i św. Janem ilustruje scenę z Ewangelii św. Jana: „Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie” (J 19, 26-27). Dodatkowo w grupie Ukrzyżowania została przedstawiona Maria, jako Matka Boska Bolesna w nawiązaniu do fragmentu Ewangelii św. Łukasza: „Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: «Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu»” (Łk. 2, 34-35). Przedstawienia Matki Boskiej Bolesnej przeszytej mieczem pojawiły się już w średniowieczu. W omawianym dziele, oprócz miecza przeszywającego serce Matki Boskiej, ból został wyrażony poprzez charakterystyczny układ dłoni Marii oraz św. Jana zwany „affectus doloris”. Franz Lang (1654-1727), bawarski jezuita, autor wielu prac, w których opisał, jakie możliwości daje gra aktora w procesie edukacji religijnej, gest ten omawia w następujący sposób: „Cierpimy i smucimy się, splatając dłonie na kształt grzebienia i unosząc je do serca albo opuszczając do pasa”. Podobnie jak aktor na scenie ma wzbudzać u widza poruszenie, tak i dzieło (obraz lub rzeźba) miały wywołać to samo uczucie u modlących się wiernych. Św. Jan został ukazany w typowym dla niego ujęciu ikonograficznym, jako młody mężczyzna, bez zarostu, w zielonej sukni i czerwonym płaszczu. Rzeźby zostały wykonane w nieznanym zakładzie rzeźbiarskim na przełomie XIX i XX wieku. Reprezentują typowe dla tego okresu dzieła o idealizujących rysach twarzy, szatach zdobionych na brzegach charakterystyczną podwójną lamówką (zwłaszcza perizonium Chrystusa). Podobnie typowa dla tego okresu jest dekoracja ornamentalna cokołu, złożona ze stylizowanej wici roślinnej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, ułamane palce prawej ręki Chrystusa, zabrudzenia powierzchni, ubytki polichromii.

Streszczenie

Rzeźby z grupy Ukrzyżowania zostały wykonane w nieznanym zakładzie rzeźbiarskim na przełomie XIX i XX wieku. Reprezentują typowe dla tego okresu dzieła o idealizujących rysach twarzy, szatach zdobionych na brzegach charakterystyczną podwójną lamówką (zwłaszcza perizonium Chrystusa). Podobnie typowa dla tego okresu jest dekoracja ornamentalna cokołu, złożona ze stylizowanej wici roślinnej.

Bibliografia