Ambona

Dzieje zabytku

W 1860 roku po północnej stronie nawy, przy wejściu do prezbiterium wybudowano ambonę. Około 20 lat później przeniesiono ją na północno-zachodni filar i mocno przebudowano m.in. usuwając zwieńczenie.

Opis

Ambona wisząca, przyścienna, z wejściem od prawej strony w postaci jednobiegowych schodów przylegających do filara, z balustradą. Kosz na planie ośmioboku, z parapetem, od dołu zamknięty uskokowym, zwężającym się w dół profilowaniem z podwieszonym kwiatonem. Ściany kosza i balustrady schodów podzielone na segmenty smukłymi pilastrami hermowymi zdobionymi cekinami, z wolutami. W każdym polu płycina w kształcie pionowego prostokąta, wypełniona ażurowym ornamentem roślinnym z cekinem, zamknięta od góry łukiem półkolistym wypełnionym muszlą. Wokół płycin dodatkowe profilowane obramienia powtarzające ich kształt. Płyciny na balustradzie mają dolną krawędź ustawioną pod skosem tak, by dopasować się do krzywizny wznoszenia (podobnie jest w przypadku innych elementów dekorujących powierzchnię balustrady). Pilastry dzielące balustradę na pola wspierają się na cokole i dźwigają belkowanie, którego fryz wypełniają prostokątne rauty, a gzyms zdobi ząbkowanie. Zaplecek w kształcie pionowego prostokąta dekorowanego dwiema ustawionymi obok siebie płycinami w kształcie wydłużonych prostokątów zamkniętych łukami półkolistymi wypełnionymi muszlami. Wzdłuż bocznych krawędzi zaplecka rodzaj pilastrów wspierających belkowanie dekorowane ząbkowaniem. Po bokach zaplecka dodatkowo uszaki utworzone z ornamentu akantowego i pąków kwiatów. W zwieńczeniu kartusz z monogramem „IHS”w okrągłym polu, z krzyżem zatkniętym na szczycie, flankowany fragmentami przerwanego przyczółka. Struktura malowana na kolor niebieski; profile, ornamenty i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona, dawniej miejsce czytania tekstów liturgicznych i głoszenia kazań, choć jest we współczesnej liturgii już praktycznie nieużywana, pozostaje częścią wystroju większości kościołów. Miejsce, w którym ją lokowano – przy pierwszym lub środkowym filarze nawy głównej, ustaliło się w późnym średniowieczu. Typ ambony zawieszonej na ścianie lub filarze, z wejściem po schodkach wykształcił się w XVI wieku.
Ambona wielickiego kościoła św. Klemensa jest przykładem dzieła neorenesansowego, co oznacza, że w jej strukturę wplecione są świadomie elementy nawiązujące do sztuki renesansu. Warto zwrócić uwagę na zdobiące pola balustrady płyciny w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem pełnym, wypełnionym dekoracją przypominającą muszlę. W niszach utworzonych w ten sposób, w czasach renesansu stawiano figury. Obramienia opisanych płycin przywodzą na myśl obramienia renesansowych okien. Te elementy wyróżniają się najbardziej, jednak, co interesujące w konstrukcję ambony włączono również „cytaty” zaczerpnięte ze sztuki barokuj – akantowy ornament, który tworzy ażurowe uszaki i przerwany przyczółek zwieńczenia.
Schemat dekoracji oraz kolorystyka ambony odpowiadają ściśle zdobieniom balustrady chóru muzycznego, co każe przypuszczać, że te części wyposażenia zostały wykonane w tym samym czasie przez jeden warsztat.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ambona kościoła św. Klemensa powstała w roku 1860 i została gruntownie przebudowana w latach osiemdziesiątych XIX wieku. W dekoracji wykorzystuje m.in. motywy zaczerpnięte ze sztuki renesansu, jest jednorodna stylowo – i zapewne warsztatowo - z balustradą chóru muzycznego.

Bibliografia