Ambona

Opis

Ambona przyścienna, ustawiona na rzeźbionym konarze, rozwarstwiającym się na pnącza ujmujące kosz. Kosz na planie ośmioboku na cokoliku, u spodu podwieszona półkula. Ścianki wydzielone rzeźbionymi pnączami z winnym gronem. W polach płytkie nisze, wsparte na cokolikach, wypełnione okuciami przechodzącymi w wić roślinną, u góry zamknięte półkoliście z konchami. Ścianki w dwóch trzecich wysokości włącznie z wnękami obiega profilowany gzyms. Parapet kosza w formie gzymsu dekorowany głębokim kimationem. Zaplecek o kształcie stojącego prostokąta wypełnionego kanelurami, zamkniętego fryzem z metopami zdobionymi kulami; ujęty strzępionymi liśćmi palmowymi. Baldachim na planie analogicznym względem kosza, płaski, zwieńczony palmetami; na podniebiu rzeźbiona gołębica Ducha Świętego w medalionie utworzonym z liśćmi wawrzynu, w glorii promienistej. Struktura polichromowana na kolor czarny, podwieszenie kosza na kolor biały; ornamentyka, profilowania i detale złocone, srebrzone oraz polichromowane na czerwono. Ornamentyka na koszu dodatkowo pokryta laserunkiem.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona stanowi jeden z głównych elementów wyposażenia każdego kościoła. Jej przeznaczenie wiązało się z odczytywaniem teksów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Podniebienie baldachimu zdobi płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego, która symbolizuje natchnienie Duchem Świętym, tego który przemawia. Dzieło stanowi wyjątkowy i niespotykany przykład struktury kosza wspartego na fantazyjnie wygiętej podstawie w formie korzenia drzewa, zawiniętego na końcu w kształt ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. Z kolei zaplecek oraz baldachim ambony stanowią przykład klasycystycznej struktury, ozdobionej typowymi dla tego okresami detalami, jak liście wawrzynu, symetrycznie zawinięte, pojedyncze liście akantu czy kanelowane pilastry.

Ambonę mógł wykonać miejscowy stolarz i snycerz Jan Tuliński który żył na przełomie XVIII i XIX wieku. Rzeźbiarz był zakonnikiem w klasztorze bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Dlatego też jego dzieła można spotkać głównie na terenie przyklasztornym. Jest autorem właściwie wszystkich barokowo-klasycystycznych ołtarzy znajdujących się na dróżkach kalwaryjskich: dwóch w kaplicy „Dom Kajfasza”, po trzech w kaplicach: „Pałac Heroda”, „Ratusz Piłata” i „Ukrzyżowanie” i po jednym w kaplicach: „Dom Annasza”, „Brama Wschodnia”, „Ogrojec”, „Trzeci Upadek” i „Wieczernik”. Ponadto wykonał stalle w kaplicy „Trzeciego Upadku”, chórki w kaplicy „Ukrzyżowanie” i „Wieczernik” oraz dekorację chórku muzycznego i organów w kaplicy „Dom Matki Boskiej”. Jednak jego najsłynniejsze dzieło to ołtarz główny w kościele Grobu Matki Boskiej w Brodach.

Streszczenie

Ambona powstała w XIX wieku. Jej dolna część jest inspirowana manierystycznymi formami z płycinami ozdobionymi ornamentyką siedemnastowieczną, natomiast jej górna partia jest już typowym dziełem klasycyzmu.

Bibliografia