Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Kalwaria Zebrzydowska
Miejscowość
Brody
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Kalwaria Zebrzydowska
Parafia
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Tagi
ołtarz główny Tuliński Jan
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/13979
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
XVIII/XIX wiek
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kalwaria Zebrzydowska
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, sycerskie, rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz główny został wykonany na przełomie XVIII i XIX wieku przez Jana Tulińskiego z klasztoru w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Opis

Ołtarz ustawiony na piętrze kościoła. Nastawa jednokondygnacyjna, trójosiowa, ażurowa z dostawionymi po bokach małymi ołtarzykami. Tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki o wykroju wklęsło-wypukłym, ustawione na cokole i zamknięte profilowanym, wyłamanym gzymsem. Ścianki boczne ustawione pod skosem, wklęsłe, zdobione ukośną, ażurową dekoracją ornamentalną składającą się z kratki, wolut i liści akantu. Ścianka frontowa, wypukła flankowana parą ukośnie ustawionych pilastrów, których trzony zdobione są spływami wolutowymi oraz kwiatowymi. Pośrodku wnęka z metalowym, ruchomym i obrotowym (?) wsadem, który na jednej ze ścianek zdobiony jest płyciną w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami z przedstawieniem Baranka Bożego na księdze zamkniętej siedmioma pieczęciami, liter alfa i omega oraz powyżej gołębicy Ducha Świętego. Płycina ujęta kimationem, w przyłuczach winne grona.

Nastawa wsparta na wysokim cokole. Oś główna flankowana parą krótkich pilastrów o kanelowanych trzonach i kompozytowych kapitelach. Przed nimi ustawiona ukośnie para kolumn o dłuższych trzonach, wspartych na pojedynczych, oddzielnych cokołach. Podpory wspólnie wspierają przerwane belkowanie. Kolumny mają bazy, kanelowane trzony i kompozytowe kapitele. W polu głównym znajduje się głęboka wnęka ujęta szeroką, dekoracyjną ramą w kształcie stojącego prostokąta z uszakami, zamknięta łukiem dwuramiennym. Wewnątrz ustawiona jest figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej na czerwonym materiałowym tle. Dokoła wnęki bogata dekoracja utworzona z gałązek róż i obłoków. Nad wnęką okrągły medalion, ozdobiony u góry karbowaną wstęgą z napisem: „«Astitit / Regina a dex»/Tris tuis in ve/Stitu de[a]vrato / Psal 44 ver 11”. Pomiędzy osią główną, a flankującymi ją pilastrami prześwity.

Zwieńczenie w formie monumentalnej glorii z wpisanym w polu otokiem z obłoków. Wewnątrz rzeźbiona Trójca Święta oraz cztery uskrzydlone główki anielskie. Na belkowaniu usadzone dwie pary muzykujących aniołów oraz jedna para wysokich wazonów z bujnymi kwiatami.

W osiach bocznych, w dolnej części cokołowej bramki ujęte szerokimi, kanelowanymi pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Przejścia w kształcie stojących prostokątów, zamkniętych półkoliście, flankowane filarkami. W górnej części osi bocznych na niskim podeście ustawione są wysokie, wąskie kanelowane filary ze stylizowanymi jońskimi kapitelami, na których na postumentach w kształcie stylizowanej egipskiej głowicy ustawione są figury: króla Saula z małym Dawidem w lewej osi oraz króla Dawida w prawej osi bocznej. Filary ujęte są po bokach ażurową snycerską dekoracją złożoną z esownic zdobionych cekinami oraz dekoracji roślinnej utworzonej z liści stylizowanego akantu oraz kwiatów.

Po bokach ołtarza dostawiona jest para małych ołtarzyków, jednokondygnacyjnych i jednoosiowych. Mensy sarkofagowe o kształcie niesymetrycznym: prawy bok przylega do ściany; w polu dwie fornirowane płyciny. Nastawy ołtarzowe, symetryczne, wsparte na łamanym cokole, ujęte parą pilastrów oraz parą kolumn z kanelowanymi i złoconymi trzonami oraz o kompozytowych kapitelach. Podpory wspierają wyłamane belkowania i silnie profilowane gzymsy. Ołtarze zwieńczone są promienistymi gloriami, w których w niebieskim polu, otoczonym obłokami znajduje się: w ołtarzyku po lewej stornie kwiat róży, a w ołtarzyku po prawej stronie gwiazda. W polach centralnych w ramach w kształcie stojących prostokątów z uszakami o wklęsłych górnych narożach umieszczone są obrazy. W ołtarzyku po lewej stronie obraz przedstawiający „Pokłon pasterzy”, a w ołtarzyku po prawej stronie obraz „Pokłon Trzech Króli”.

Struktura polichromowana w kolorze jasnoniebieskim; ornamentyka, detale i profilowania złocone oraz srebrzone.


Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny oraz dostawione po jego bokach dwa ołtarzyki wykonał miejscowy stolarz i snycerz Jan Tuliński, który żył na przełomie XVIII i XIX wieku. Rzeźbiarz był zakonnikiem w klasztorze Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Dlatego też jego dzieła można spotkać głównie na terenie przyklasztornym. Jest autorem właściwie wszystkich barokowo-klasycystycznych ołtarzy znajdujących się na dróżkach kalwaryjskich: dwóch w kaplicy „Dom Kajfasza”, po trzech w kaplicach: „Pałac Heroda”, „Ratusz Piłata” i „Ukrzyżowanie” i po jednym w kaplicach: „Dom Annasza”, „Brama Wschodnia”, „Ogrojec”, „Trzeci Upadek” i „Wieczernik”. Ponadto wykonał stalle w kaplicy „Trzeciego Upadku”, chórki w kaplicy „Ukrzyżowanie” i „Wieczernik” oraz dekorację chórku muzycznego i organów w kaplicy „Dom Matki Boskiej”. Jednak jego najsłynniejsze dzieło to omawiany ołtarz główny w kościele Grobu Matki Boskiej w Brodach. Monumentalna nastawa jest wyrazem rozbudowanej scenografii, przygotowanej na organizację dużych uroczystości odpustowych.

Streszczenie

Ołtarz główny został wykonany na przełomie XVIII i XIX wieku przez Jana Tulińskiego z klasztoru w Kalwarii Zebrzydowskiej. Monumentalna nastawa jest wyrazem rozbudowanej scenografii, przygotowanej na organizację dużych uroczystości odpustowych.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-26

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności