Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz główny został wykonany na przełomie XVIII i XIX wieku przez Jana Tulińskiego z klasztoru w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Opis

Ołtarz ustawiony na piętrze kościoła. Nastawa jednokondygnacyjna, trójosiowa, ażurowa z dostawionymi po bokach małymi ołtarzykami. Tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki o wykroju wklęsło-wypukłym, ustawione na cokole i zamknięte profilowanym, wyłamanym gzymsem. Ścianki boczne ustawione pod skosem, wklęsłe, zdobione ukośną, ażurową dekoracją ornamentalną składającą się z kratki, wolut i liści akantu. Ścianka frontowa, wypukła flankowana parą ukośnie ustawionych pilastrów, których trzony zdobione są spływami wolutowymi oraz kwiatowymi. Pośrodku wnęka z metalowym, ruchomym i obrotowym (?) wsadem, który na jednej ze ścianek zdobiony jest płyciną w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami z przedstawieniem Baranka Bożego na księdze zamkniętej siedmioma pieczęciami, liter alfa i omega oraz powyżej gołębicy Ducha Świętego. Płycina ujęta kimationem, w przyłuczach winne grona.

Nastawa wsparta na wysokim cokole. Oś główna flankowana parą krótkich pilastrów o kanelowanych trzonach i kompozytowych kapitelach. Przed nimi ustawiona ukośnie para kolumn o dłuższych trzonach, wspartych na pojedynczych, oddzielnych cokołach. Podpory wspólnie wspierają przerwane belkowanie. Kolumny mają bazy, kanelowane trzony i kompozytowe kapitele. W polu głównym znajduje się głęboka wnęka ujęta szeroką, dekoracyjną ramą w kształcie stojącego prostokąta z uszakami, zamknięta łukiem dwuramiennym. Wewnątrz ustawiona jest figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej na czerwonym materiałowym tle. Dokoła wnęki bogata dekoracja utworzona z gałązek róż i obłoków. Nad wnęką okrągły medalion, ozdobiony u góry karbowaną wstęgą z napisem: „«Astitit / Regina a dex»/Tris tuis in ve/Stitu de[a]vrato / Psal 44 ver 11”. Pomiędzy osią główną, a flankującymi ją pilastrami prześwity.

Zwieńczenie w formie monumentalnej glorii z wpisanym w polu otokiem z obłoków. Wewnątrz rzeźbiona Trójca Święta oraz cztery uskrzydlone główki anielskie. Na belkowaniu usadzone dwie pary muzykujących aniołów oraz jedna para wysokich wazonów z bujnymi kwiatami.

W osiach bocznych, w dolnej części cokołowej bramki ujęte szerokimi, kanelowanymi pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Przejścia w kształcie stojących prostokątów, zamkniętych półkoliście, flankowane filarkami. W górnej części osi bocznych na niskim podeście ustawione są wysokie, wąskie kanelowane filary ze stylizowanymi jońskimi kapitelami, na których na postumentach w kształcie stylizowanej egipskiej głowicy ustawione są figury: króla Saula z małym Dawidem w lewej osi oraz króla Dawida w prawej osi bocznej. Filary ujęte są po bokach ażurową snycerską dekoracją złożoną z esownic zdobionych cekinami oraz dekoracji roślinnej utworzonej z liści stylizowanego akantu oraz kwiatów.

Po bokach ołtarza dostawiona jest para małych ołtarzyków, jednokondygnacyjnych i jednoosiowych. Mensy sarkofagowe o kształcie niesymetrycznym: prawy bok przylega do ściany; w polu dwie fornirowane płyciny. Nastawy ołtarzowe, symetryczne, wsparte na łamanym cokole, ujęte parą pilastrów oraz parą kolumn z kanelowanymi i złoconymi trzonami oraz o kompozytowych kapitelach. Podpory wspierają wyłamane belkowania i silnie profilowane gzymsy. Ołtarze zwieńczone są promienistymi gloriami, w których w niebieskim polu, otoczonym obłokami znajduje się: w ołtarzyku po lewej stornie kwiat róży, a w ołtarzyku po prawej stronie gwiazda. W polach centralnych w ramach w kształcie stojących prostokątów z uszakami o wklęsłych górnych narożach umieszczone są obrazy. W ołtarzyku po lewej stronie obraz przedstawiający „Pokłon pasterzy”, a w ołtarzyku po prawej stronie obraz „Pokłon Trzech Króli”.

Struktura polichromowana w kolorze jasnoniebieskim; ornamentyka, detale i profilowania złocone oraz srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny oraz dostawione po jego bokach dwa ołtarzyki wykonał miejscowy stolarz i snycerz Jan Tuliński, który żył na przełomie XVIII i XIX wieku. Rzeźbiarz był zakonnikiem w klasztorze Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Dlatego też jego dzieła można spotkać głównie na terenie przyklasztornym. Jest autorem właściwie wszystkich barokowo-klasycystycznych ołtarzy znajdujących się na dróżkach kalwaryjskich: dwóch w kaplicy „Dom Kajfasza”, po trzech w kaplicach: „Pałac Heroda”, „Ratusz Piłata” i „Ukrzyżowanie” i po jednym w kaplicach: „Dom Annasza”, „Brama Wschodnia”, „Ogrojec”, „Trzeci Upadek” i „Wieczernik”. Ponadto wykonał stalle w kaplicy „Trzeciego Upadku”, chórki w kaplicy „Ukrzyżowanie” i „Wieczernik” oraz dekorację chórku muzycznego i organów w kaplicy „Dom Matki Boskiej”. Jednak jego najsłynniejsze dzieło to omawiany ołtarz główny w kościele Grobu Matki Boskiej w Brodach. Monumentalna nastawa jest wyrazem rozbudowanej scenografii, przygotowanej na organizację dużych uroczystości odpustowych.

Streszczenie

Ołtarz główny został wykonany na przełomie XVIII i XIX wieku przez Jana Tulińskiego z klasztoru w Kalwarii Zebrzydowskiej. Monumentalna nastawa jest wyrazem rozbudowanej scenografii, przygotowanej na organizację dużych uroczystości odpustowych.

Bibliografia