Zwiastowanie

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Skawina
Miejscowość
Wola Radziszowska
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Tagi
barok malarstwo barokowe malarstwo małopolskie malarstwo religijne malarstwo tablicowe malarstwo XVII wieku sztuka XVII wieku
Miejsce przechowywania
predella ołtarza bocznego północnego
Identyfikator
DZIELO/09588
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1636 rok
Technika i materiał
tempera na desce
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

Dzieje obrazu związane są z dziejami ołtarza Ukrzyżowania, w którym dzieło jest umieszczone. Ołtarz ten wraz z bliźniaczym retabulum mieszczącym obraz Rodziny Marii (ołtarz św. Anny) powstał najpewniej w 1636 roku. Na obrazie obrazie ukazującym Pokłon pasterzy umieszczonym w predelli ołtarza św. Anny widnieje napis: „M.G.M.L. A(N)NO D(OMI)NI 1636 / Malowany 1636 / Poprawiany 1863”. Fundację obu ołtarzy bocznych najprawdopodobniej można połączyć z czasami probostwa księdza Marcina Mędraszkowica, którego postać odnotowano w źródłach w 1644 roku. Jak zanotował wizytator, Mędraszkowic mimo tego, że od kilku lat był niewidomy, sprawnie kierował parafią w Woli Radziszowskiej. Wezwania ołtarzy głównego i bocznych wymieniono po raz pierwszy w aktach wizytacji biskupiej przeprowadzonej w 1704 roku. Ołtarz główny, tak jak dziś nosił wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, natomiast ołtarze boczne nosiły wezwania Ukrzyżowania i św. Anny. W 1863 roku oba ołtarze boczne w kościele w Woli Radziszowskiej były odnawiane. Podczas tych prac wymieniono mensy, przemalowano strukturę nastaw oraz obrazy umieszczone w predellach. Obraz w zwieńczeniu ołtarza Ukrzyżowania przedstawiający św. Michała Archanioła został zasłonięty nowszym obrazem o tym samym temacie. Wykonano go w technice olejnej na płótnie, które zostało przybite do starszego malowidła. Konserwacja omawianego ołtarza przeprowadzona przez Dorotę Wąchalską-Konik w 1996 roku przywróciła nastawie oryginalną kolorystykę. Wówczas odsłonięto także pierwotny, siedemnastowieczny obraz św. Michała Archanioła oraz usunięto przemalowania z obrazów „Ukrzyżowanie” oraz „Zwiastowanie” (w predelli).

Opis

Obraz w kształcie leżącego prostokąta. Dzieło przedstawia scenę Zwiastowania umieszczoną na tle komnaty otwierającej się z lewej strony na rozległy, górzysty pejzaż. W centrum kompozycji ukazano z prawego profilu archanioła Gabriela stojącego na obłoku. Posłaniec zwrócony jest w kierunku Marii. Jasnowłosy młodzieniec ukazany jest w dynamicznej pozie. W lewej ręce trzyma kwiat lilii, prawą, unosi do góry. Postać ubrana jest w złotą suknię oraz czerwoną tunikę; stopy bose. Z prawej strony obrazu przedstawiono klęczącą przy pulpicie Marię. Postać ukazana jest frontalnie, z głową w trzech czwartych zwróconą w kierunku centrum kompozycji i pochyloną do dołu. Marię przedstawiono jako młodą, długowłosą kobietę o owalnej twarzy składającą prawą rękę na piersi. Jest ona ubrana w jasnoróżową tunikę, na którą ma narzucony niebieski płaszcz z żółtym podbiciem. W górnej części kompozycji, ponad Marią i Gabrielem ukazana jest gołębica Ducha Świętego w obłoku z promieniami skierowanymi w stronę Marii. Na drugim planie, po lewej stronie kompozycji ukazano krajobraz widoczny przez prześwit w murze, zaś po prawej łoże z kolumną i udrapowaną, czerwoną kotarą. Kolorystyka obrazu jest pastelowa, stonowana. Światłocień uwypukla fałdy szat i kształtuje głębię przestrzeni.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz jest dziełem o nieustalonym autorstwie. Powstał on najprawdopodobniej w 1636 roku. Choć inskrypcja umieszczona na obrazie przedstawiającym Pokłon pasterzy w predelli ołtarza św. Anny mogła zostać dodana w późniejszym czasie, na przykład podczas odnawiania obrazu i ołtarza w 1863 roku, to wydaje się prawdopodobne, aby omawiane dzieło zostało wykonane w drugiej połowie lat trzydziestych XVII wieku. Obraz przedstawia scenę Zwiastowania, w której Marię nawiedza archanioł Gabriel, obwieszczając jej, że została wybrana na Matkę Jezusa. Scenę zakomponowano w sposób typowy dla sztuki zachodniej – klęczącą przed pulpitem, na którym leży otwarta księga Marię, odwiedza Gabriel trzymający w ręku symbol czystości – lilię. Posłaniec wskazuje palcem na unoszącą się w górnej części kompozycji gołębicę Ducha Świętego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry. Ołtarz Ukrzyżowania wraz z bliźniaczym ołtarzem św. Anny były odnawiane w 1863 roku, o czym informuje napis na umieszczonym w predelli ołtarza św. Anny obrazie „Pokłon pasterzy”: „Poprawiany 1863”. W 1996 roku omawiany obraz wraz z ołtarzem Ukrzyżowania był konserwowany ze środków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przez Dorotę Wąchalską-Konik.

Streszczenie

Obraz jest dziełem o nieustalonym autorstwie. Powstał najprawdopodobniej w 1636 roku. Choć inskrypcja umieszczona na obrazie przedstawiającym Pokłon pasterzy w umieszczonym w ołtarzu św. Anny mogła zostać dodana w późniejszym czasie, to wydaje się prawdopodobne, aby omawiane dzieło zostało wykonane w drugiej połowie lat trzydziestych XVII wieku. Obraz przedstawia scenę Zwiastowania, w której Marię nawiedza archanioł Gabriel, obwieszczając jej, że została wybrana na Matkę Jezusa. Scenę zakomponowano w sposób typowy dla sztuki zachodniej – klęczącą przed pulpitem, na którym leży otwarta księga Marię, odwiedza Gabriel trzymający w ręku symbol czystości – lilię. Posłaniec wskazuje palcem na unoszącą się w górnej części kompozycji gołębicę Ducha Świętego.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Kracik Jan, "Wola Radziszowska. Parafia z czasów piastowskich", Kalwaria Zebrzydowska 2000
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016

Jak cytować?

Justyna Kuska, "Zwiastowanie", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/zwiastowanie-3

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności