Św. Marcin z Tours

Dzieje zabytku

Dzieje omawianego obrazu związane są z dziejami ołtarza św. Anny, w zwieńczeniu którego dzieło jest umieszczone. Ołtarz ten wraz z bliźniaczym retabulum mieszczącym obraz Ukrzyżowania powstał najpewniej w 1636 roku, o czym informuje inskrypcja na obrazie ukazującym Pokłon pasterzy w predelli tej nastawy: „M.G.M.L. A(N)NO D(OMI)NI 1636 / Malowany 1636 / Poprawiany 1863”. Fundację obu ołtarzy bocznych najprawdopodobniej można połączyć z czasami probostwa księdza Marcina Mędraszkowica, którego postać odnotowano w źródłach w 1644 roku. Jak zanotował wizytator, Mędraszkowic mimo tego, że od kilku lat był niewidomy, sprawnie kierował parafią w Woli Radziszowskiej. Wezwania ołtarzy głównego i bocznych wymieniono po raz pierwszy w aktach wizytacji biskupiej przeprowadzonej w 1704 roku. Ołtarz główny, tak jak dziś nosił wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, natomiast ołtarze boczne były poświęcone Ukrzyżowaniu i św. Annie. W 1863 roku ołtarz św. Anny został odnowiony. Podczas tych prac m.in. wymieniono mensę ołtarza, przemalowano strukturę nastawy oraz obraz umieszczony w predelli. Przedstawienie główne (Rodzina Marii) oraz omawiane przedstawienie św. Marcina zostały zasłonięte, nowymi obrazami ukazującymi te same tematy, wykonanymi jednak na olejno na płótnie, które zostało przybite do starszych malowideł. Podczas konserwacji ołtarza w 1998 roku prowadzonej przez Dorotę Wąchalską-Konik odsłonięto pierwotne, siedemnastowieczne obrazy przedstawiające Rodzinę Marii oraz św. Marcina.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym. W centrum kompozycji ukazany św. Marcin siedzący na białym koniu. Ciało postaci zwrócone w trzech czwartych w prawo, tułów i głowa w trzech czwartych w lewo, w kierunku ubogiego przedstawionego z prawej strony obrazu. Święty Marcin został ukazany jako dojrzały mężczyzna o podłużnej twarzy z krótką, brązową brodą i wąsami w tym samym kolorze. Oczy skierowane do dołu, nos wydatny, prosty, usta niewielkie, zaznaczone czerwienią. W swojej prawej ręce święty trzyma miecz, którym odcina połę płaszcza, podtrzymywaną w lewym ręku. Ubrany jest w zapinany na torsie żółty kaftan z kołnierzem i długimi rękawami, wąskie, niebieskie spodnie oraz obszerny, czerwony płaszcz. Na głowie świętego ukazany czarny kapelusz z szerokim rondem ozdobiony trzema, czerwonymi piórami. Na nogach zaś brązowe buty z wysoką cholewką. Żebrak ukazany w pozycji stojącej, z lewego profilu. Ciało pochylone do przodu, wsparte na lasce, nogi ugięte w kolanach. Postać została przedstawiona jako młody, jasnowłosy mężczyzna o twarzy pozbawionej zarostu. Ma duże, szeroko otwarte oczy ze wzrokiem uniesionym ku górze, krótki, prosty nos oraz rozchylone usta. Ręce ugięte w łokciach, trzymające długą laskę. Żebrak jest ubrany w krótką, jasnobrązową szatę. Scena została ukazana na tle rozległego pejzażu z widocznym na dalszym planie zarysem miasta (z lewej strony kompozycji) oraz roślinnością (z prawej). Kolorystka utrzymana w jasnych, intensywnych barwach.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz jest dziełem o nieustalonym autorstwie. Jego twórcą mógł być jeden z małopolskich malarzy, specjalizujących się w malarstwie o tematyce religijnej, czynnych w drugiej ćwierci XVII wieku. Umiejętności warsztatowe artysty były raczej skromne. Malarz ten wykonał zapewne również obraz przedstawiający św. Michała Archanioła umieszczony w zwieńczeniu drugiego z ołtarzy bocznych w kościele w Woli Radziszowskiej. Czas powstania dzieła jest najprawdopodobniej tożsamy z czasem wykonania ołtarza św. Anny, tj. obraz mógł być namalowany w 1636 roku. Wizerunek przedstawia św. Marcina z Tours, który żył w IV wieku i jako młodzieniec został rzymskim legionistą. Podczas służby wojskowej w Galii, na drodze spotkał półnagiego żebraka, któremu oddał połowę swojej żołnierskiej opończy. Po tym zdarzeniu, w nocy ukazał mu się Chrystus ubrany w ofiarowany przez św. Marcina płaszcz. Po wystąpieniu z wojska, Marcin wybrał życie pustelnika i ascety. Z czasem jego działalność oraz cuda, do których się przyczyniał stały się powszechnie znane, co w 371 roku doprowadziło do jego wyboru na biskupa Tours. W ikonografii chrześcijańskiej św. Marcin najczęściej przedstawiany jest w stroju rzymskiego legionisty jadącego na białym koniu. Święty ukazywany jest zazwyczaj w momencie, w którym dzieli się swoją szatą z ubogim.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry. Ołtarz św. Anny był odnawiany w 1863 roku, o czym informuje napis na umieszczonym w predelii obrazie „Pokłon pasterzy”: „Poprawiany 1863”. W 1998 roku obraz (wraz z ołtarzem św. Anny) był konserwowany ze środków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przez Dorotę Wąchalską-Konik.

Streszczenie

Omawiany obraz jest dziełem o nieustalonym autorstwie. Jego twórcą mógł być jeden z małopolskich malarzy, specjalizujących się w malarstwie o tematyce religijnej, czynnych w drugiej ćwierci XVII wieku. Czas powstania dzieła jest najprawdopodobniej tożsamy z czasem wykonania ołtarza św. Anny, tj. obraz mógł zostać namalowany w 1636 roku. Wizerunek przedstawia św. Marcina z Tours, który żył w IV wieku i jako młodzieniec został rzymskim legionistą. Podczas służby wojskowej w Galii, ukazał mu się Chrystus pod postacią półnagiego żebraka, któremu Marcin oddał połowę swojej żołnierskiej opończy. W 371 roku przyszły święty został wybrany na biskupa Tours. W ikonografii chrześcijańskiej św. Marcin najczęściej przedstawiany jest w stroju rzymskiego legionisty jadącego na białym koniu. Święty ukazywany jest zazwyczaj w momencie, w którym dzieli się swoją szatą z ubogim.

Bibliografia