Św. Wojciech

Dzieje zabytku

Figurę św. Wojciecha wraz z całą nastawą ołtarzową wykonał krakowski rzeźbiarz Franciszek Maćkowski. Pierwotnie ołtarz miał wykonać stolarz o nazwisku Kowol z Zakopanego, z którym w październiku 1919 roku podpisano umowę na wykonanie dzieła. Kowol umowy tej jednak nie dotrzymał. Dopiero w 1922 roku, dzięki dodatkowej kwocie ofiarowanej przez Jana Zawiłę ołtarz wzniósł Maćkowski. W centrum ołtarza umieszczono obraz Matki Boskiej Zembrzyckiej, po bokach rzeźby św. Wojciecha i św. Stanisława, a na zasuwie obraz św. Jana Chrzciciela.

Opis

Rzeźba przedstawia św. Wojciecha, ukazanego frontalnie w postawie stojącej. Święty w lewej ręce trzyma pastorał, a w prawej otwartą księgę, o prawe ramię ma oparte wiosło. Twarz szczupła o wyraźnie wystających kościach policzkowych, otwartych ustach, krótkim nosie i wzroku skierowanym na wprost. Głowę okalają długie, siwe i falowane włosy oraz długa broda. Święty jest ubrany w żółtą albę, białą komżę zdobioną u dołu złotym pasem, bordowy ornat i rękawice, złoty paliusz oraz złotą infułę na głowie. Rzeźba ustawiona jest na niskim, brązowym, prostopadłościennym cokole. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, atrybuty i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Choć do tej pory znane było tylko nazwisko autora ołtarza w Zembrzycach i jego wystroju rzeźbiarskiego – Maćkowski, można przypuszczać że chodzi tutaj o Franciszka Maćkowskiego, snycerza, który w latach 1932-1933 restaurował ołtarz Wita Stwosza w Krakowie. Rzemieślnik ten był na stałe zatrudniony przy kościele Mariackim razem z pozłotnikiem Leonem Wiadrowskim, malarzem Józefem Wołowskim, ślusarzem Janem Oremusem i cieślą Marcinem Korollą. Według spisu alfabetycznego mieszkańców miasta Krakowa z 1906 roku rzeźbiarz zamieszkiwał przy ulicy św. Gertrudy 5, a według spisu z 1932 roku przy ulicy Wrzesińskiej 11. Maćkowski, który sam siebie określał mistrzem rzeźbiarskim brał również czynny udział w rozmontowaniu i transporcie ołtarza Wita Stwosza do Sandomierza w sierpniu 1939 roku. Osobiście też ukrył listwy ornamentacyjne pod podłogą prezbiterium bazyliki. W książce „Grabież ołtarza Wita Stwosza” jest wymieniany w gronie cichych bohaterów ratujących ołtarz. Dalsze życie rzeźbiarza i jego twórczość artystyczna poza dziełami w kościele św. Jana Chrzciciela w Zembrzycach nie są znane. Omawiana figura przedstawia św. Wojciecha, zgodnie z tradycją ikonograficzną – w stroju biskupim oraz z przypisanymi mu atrybutami: księgą i wiosłem. Święty Wojciech żył w latach 956-997. Był biskupem Pragi od 983 roku. W 997 roku wyruszył do Polski, a następnie do Prus nawracać pogan, gdzie zginął śmiercią męczeńską prawdopodobnie przeszyty włóczniami. Ciało świętego wykupił i pochował w Gnieźnie Bolesław Chrobry. W ikonografii św. Wojciech przedstawiany jest z wiosłem w dłoni, które ma nawiązywać do historii, według której biskup wyruszył do Prus z misją nawracania pogan, płynąc tam łodzią przez Wisłę. Po drugiej stronie ołtarza znajduje się rzeźba św. Stanisława, który zwykle występuje w parze ze św. Wojciechem w dekoracji ołtarzy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Figurę św. Wojciecha wraz z całą dekoracją rzeźbiarską ołtarza głównego wykonał w 1922 roku krakowski rzemieślnik Franciszek Maćkowski. Święty Wojciech (956-997) został ukazany zgodnie z tradycją ikonograficzną – w stroju biskupim oraz z przypisanymi mu atrybutami: księgą i wiosłem. Był biskupem Pragi od 983 roku. W 997 roku wyruszył do Polski, a następnie do Prus nawracać pogan, gdzie zginął śmiercią męczeńską prawdopodobnie przeszyty włóczniami.

Bibliografia