Św. Wojciech

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Zembrzyce
Miejscowość
Zembrzyce
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sucha Beskidzka
Parafia
Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Tagi
Franciszek Maćkowski Jan Zawiła rzeźba XX wieku św. Wojciech
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/09911
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
1922 rok
Fundator
Jan Zawiła (część kwoty)
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Wymiary podstawowe
wysokość – około 155 cm
Inne wymiary – podstawa około: 44 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Figurę św. Wojciecha wraz z całą nastawą ołtarzową wykonał krakowski rzeźbiarz Franciszek Maćkowski. Pierwotnie ołtarz miał wykonać stolarz o nazwisku Kowol z Zakopanego, z którym w październiku 1919 roku podpisano umowę na wykonanie dzieła. Kowol umowy tej jednak nie dotrzymał. Dopiero w 1922 roku, dzięki dodatkowej kwocie ofiarowanej przez Jana Zawiłę ołtarz wzniósł Maćkowski. W centrum ołtarza umieszczono obraz Matki Boskiej Zembrzyckiej, po bokach rzeźby św. Wojciecha i św. Stanisława, a na zasuwie obraz św. Jana Chrzciciela.

Opis

Rzeźba przedstawia św. Wojciecha, ukazanego frontalnie w postawie stojącej. Święty w lewej ręce trzyma pastorał, a w prawej otwartą księgę, o prawe ramię ma oparte wiosło. Twarz szczupła o wyraźnie wystających kościach policzkowych, otwartych ustach, krótkim nosie i wzroku skierowanym na wprost. Głowę okalają długie, siwe i falowane włosy oraz długa broda. Święty jest ubrany w żółtą albę, białą komżę zdobioną u dołu złotym pasem, bordowy ornat i rękawice, złoty paliusz oraz złotą infułę na głowie. Rzeźba ustawiona jest na niskim, brązowym, prostopadłościennym cokole. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, atrybuty i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Choć do tej pory znane było tylko nazwisko autora ołtarza w Zembrzycach i jego wystroju rzeźbiarskiego – Maćkowski, można przypuszczać że chodzi tutaj o Franciszka Maćkowskiego, snycerza, który w latach 1932-1933 restaurował ołtarz Wita Stwosza w Krakowie. Rzemieślnik ten był na stałe zatrudniony przy kościele Mariackim razem z pozłotnikiem Leonem Wiadrowskim, malarzem Józefem Wołowskim, ślusarzem Janem Oremusem i cieślą Marcinem Korollą. Według spisu alfabetycznego mieszkańców miasta Krakowa z 1906 roku rzeźbiarz zamieszkiwał przy ulicy św. Gertrudy 5, a według spisu z 1932 roku przy ulicy Wrzesińskiej 11. Maćkowski, który sam siebie określał mistrzem rzeźbiarskim brał również czynny udział w rozmontowaniu i transporcie ołtarza Wita Stwosza do Sandomierza w sierpniu 1939 roku. Osobiście też ukrył listwy ornamentacyjne pod podłogą prezbiterium bazyliki. W książce „Grabież ołtarza Wita Stwosza” jest wymieniany w gronie cichych bohaterów ratujących ołtarz. Dalsze życie rzeźbiarza i jego twórczość artystyczna poza dziełami w kościele św. Jana Chrzciciela w Zembrzycach nie są znane. Omawiana figura przedstawia św. Wojciecha, zgodnie z tradycją ikonograficzną – w stroju biskupim oraz z przypisanymi mu atrybutami: księgą i wiosłem. Święty Wojciech żył w latach 956-997. Był biskupem Pragi od 983 roku. W 997 roku wyruszył do Polski, a następnie do Prus nawracać pogan, gdzie zginął śmiercią męczeńską prawdopodobnie przeszyty włóczniami. Ciało świętego wykupił i pochował w Gnieźnie Bolesław Chrobry. W ikonografii św. Wojciech przedstawiany jest z wiosłem w dłoni, które ma nawiązywać do historii, według której biskup wyruszył do Prus z misją nawracania pogan, płynąc tam łodzią przez Wisłę. Po drugiej stronie ołtarza znajduje się rzeźba św. Stanisława, który zwykle występuje w parze ze św. Wojciechem w dekoracji ołtarzy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Figurę św. Wojciecha wraz z całą dekoracją rzeźbiarską ołtarza głównego wykonał w 1922 roku krakowski rzemieślnik Franciszek Maćkowski. Święty Wojciech (956-997) został ukazany zgodnie z tradycją ikonograficzną – w stroju biskupim oraz z przypisanymi mu atrybutami: księgą i wiosłem. Był biskupem Pragi od 983 roku. W 997 roku wyruszył do Polski, a następnie do Prus nawracać pogan, gdzie zginął śmiercią męczeńską prawdopodobnie przeszyty włóczniami.

Bibliografia

Wojtanek Tadeusz, "Monografia Zembrzyc i Marcówki", Tomice 2009
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Harasimczyk Jerzy Henryk, "Gmina Zembrzyce", Krosno 2004
Walczy Łukasz, "Krakowski ołtarz Wita Stwosza i jego losy" , „Ochrona Zabytków” , s. 193-210
Knapik Józef, "Krakowska Księga Adresowa na rok 1907 ", Kraków 1906
"Księga adresowa miasta Krakowa i województwa krakowskiego 1932", Kraków 1932
Matelski Dariusz , "Spory wokół polskiej ewakuacji i niemieckiej grabieży ołtarza mariackiego Wita Stwosza w latach II wojny światowej Refleksje nad książką: Stanisław Waltoś, Grabież ołtarza Wita Stwosza, Warszawa 2015" , „Archiwa–Kancelarie–Zbiory” , s. 278-278
Janicka-Krzywda Urszula , "Patron – atrybut – symbol", Poznań 1993

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Wojciech", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-wojciech-4

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności