Św. Wojciech

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Wojciecha powstała wraz z całą nastawą ołtarzową wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku, prawdopodobnie w warsztacie Johanna Feega. W ołtarzu tym, w polu głównym umieszczono obraz przedstawiający Wszystkich Świętych z początku XVIII wieku (przeniesiony z poprzedniej świątyni); na zasuwie obraz „Ukrzyżowanie” z drugiej połowy XVIII wieku, fundacji księdza Wojciecha Brandysiewicza, dziekana dobczyckiego. Z kolei w zwieńczeniu umieszczono płótno nieznanego artysty, przedstawiające Wniebowzięcie Matki Boskiej z 1775 roku. Ponadto ołtarz zdobią figury trzech innych polskich świętych: św. Stanisława, św. Kazimierza i św. Jana Kantego, a także dwie rzeźby aniołków. Ołtarz razem z dekoracją rzeźbiarską był wielokrotnie odnawiany. Jedną z konserwacji (z lat 1884-1887) odnotowano na spodnich częściach baz kolumn. Kolejną wykonał w 1969 roku Jacek Radałowicz, a następną przeprowadzono w 1995 roku. Podczas konserwacji w 1969 roku zbudowano nową mensę z pustaków i nowe stopnie ołtarzowe, podwyższono też ołtarz o około 30 cm (pierwotnie ołtarz z glorią sięgał do stropu prezbiterium), usunięto glorię, a w jej miejsce wstawiono kartusz z konfesjonału św. Marii Magdaleny. Ostatnia konserwacja odbyła się w latach 2013-2014.

Opis

Rzeźba ścięta z tyłu, drążona, przedstawiająca św. Wojciecha. Święty ustawiony frontalnie w kontrapoście, z lewą nogą ugiętą w kolanie. Głowę zwraca w swoją lewą stronę, w prawej dłoni trzyma pastorał, a w lewej księgę. Twarz szczupła o silnie uwypuklonych kościach policzkowych z dużym nosem, migdałowymi oczami i otwartymi ustami; okolona długą i siwą brodą, opadającą falowanymi pasmami. Włosy krótkie i kręcone. Ubrany jest w długą albę obficie drapowaną u spodu, rokietę z dekoracyjnie obszytym brzegiem i kapę zapiętą na piersi. Na stopach ma założone złocone buty, a na głowie infułę. Cokół niski i prostopadłościenny, pomalowany na ciemnobrązowo. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, strój i atrybuty złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Figura przedstawia św. Wojciecha, którego rzeźbiarz ukazał zgodnie z tradycją ikonograficzną – w stroju biskupim z pastorałem oraz księgą w dłoni. Święty Wojciech żył w latach 956-997. Był biskupem Pragi od 983 roku. W 997 roku wyruszył do Polski, a następnie do Prus nawracać pogan, gdzie zginął śmiercią męczeńską prawdopodobnie przeszyty włóczniami. Ciało świętego wykupił i pochował w Gnieźnie Bolesław Chrobry. W ikonografii zwykle św. Wojciech przedstawiany jest z wiosłem w dłoni, które ma nawiązywać do historii, według której biskup wyruszył do Prus z misją nawracania pogan, płynąc tam łodzią przez Wisłę. Po drugiej stronie ołtarza umieszczono rzeźbę św. Stanisława, który często występuje w parze ze św. Wojciechem w dekoracji ołtarzy. Z tego samego warsztatu pochodzą również rzeźby św. Jana Kantego i św. Kazimierza oraz dwa putta. Na podstawie analizy stylistycznej figury te można przypisać Johannowi Feegowi – rzeźbiarzowi, który wykonał szereg prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarze boczne i ambony w Niedzicy, Łapszach Wyżnych oraz komplet ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu, który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega, prawdopodobnego autora omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu.

Streszczenie

Rzeźba św. Wojciecha powstała wraz z całą nastawą ołtarzową wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku. Na podstawie analizy stylistycznej figurę można przypisać Johannowi Feegowi – rzeźbiarzowi, który wykonał szereg prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarze boczne i ambony w Niedzicy, Łapszach Wyżnych oraz komplet ołtarzy w Jurgowie.

Bibliografia