Św. Łukasz Ewangelista

Dzieje zabytku

Figury czterech ewangelistów powstały razem z ołtarzem głównym przed 1748 rokiem. Ich wykonanie przypisywane jest warsztatowi Korneckich, prawdopodobnemu twórcy całości wyposażenia kościoła w Gdowie. Rzeźby były odnawiane i konserwowane razem z całym retabulum w 1905 roku, w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku.

Opis

Rzeźba drążona z tyłu, zwrócona frontalnie, z głową skierowaną ku górze, o esowato wygiętej sylwetce, w kontrapoście, z lewą nogą opartą na skale. Lewa ręka jest ugięta i uniesiona, prawą święty przytrzymuje księgę, opierając ją na biodrze. Twarz ma pociągłą, o starczych rysach, długim nosie, delikatnie rozchylonych ustach i oczach zwróconych w górę. Okolona jest długą brodą w formie opadających na pierś pukli. Włosy ma krótkie. Postać ubrana jest w przylegającą do ciała tunikę, delikatnie marszczoną w partii torsu i obficie fałdowaną u spodu oraz przewiązany diagonalnie płaszcz, zawieszony na prawym ramieniu, opadający na lewe biodro w postaci silnie giętej i obficie marszczonej tkaniny. Przy prawej stopie postaci głowa wołu. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała i atrybutów, szaty pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja rzeźbiarska ołtarza głównego w Gdowie, w tym omawiana figura św. Łukasza Ewangelisty, odpowiada repertuarowi formalnemu stosowanemu przez Piotra Korneckiego, dlatego można mu przypisać jej wykonanie. Świadczą o tym charakterystycznie rzeźbione rysy twarzy figury, sposób pozowania postaci oraz kształtowanie szat znamienne dla dłuta tego rzeźbiarza. Postacie czterech ewangelistów pojawiały się kilkakrotnie jako dekoracja rzeźbiarska ołtarzy głównych tworzonych w warsztacie Piotra Korneckiego, prócz Gdowa również w bazylice św. Mikołaja w Bochni oraz w kościele św. Idziego w Zakliczynie.
Święty Łukasz był lekarzem i malarzem, według tradycji malował portrety Matki Boskiej. Łukasz dopiero kilkanaście lat po śmierci Jezusa nawrócił się, przyjął chrzest, a następnie przyłączył się do św. Pawła i towarzyszył mu w podróżach. Jest autorem jednej z Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich.
W ikonografii ukazywany jest wśród czterech innych ewangelistów z wizerunkiem wołu. Ten sposób przedstawiania świętego przyjął się dzięki nawiązaniu do wizji istot apokaliptycznych proroka Ezechiela (Ez 1, 10), których postacie utożsamiane były z ewangelistami. Jednocześnie św. Hieronim przypisał tym czterem świętym atrybuty w oparciu o pierwsze rozdziały ich ewangelii. Świętemu Łukaszowi odpowiadał wół, ponieważ rozpoczął swoją Ewangelię od opisu zwiastowania Zachariaszowi narodzenia syna, a w świątyni, gdzie to wydarzenie miało miejsce składano Bogu w ofierze woły.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Lekkie zabrudzenia. Figura była odnawiana i konserwowana razem z całym retabulum w 1905 roku, w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku.

Streszczenie

Figury czterech ewangelistów powstały razem z ołtarzem głównym przed 1748 rokiem. Ich wykonanie przypisywane jest warsztatowi Korneckich, prawdopodobnemu twórcy całości wyposażenia kościoła w Gdowie. Święty Łukasz był lekarzem i malarzem, według tradycji malował portrety Matki Boskiej. Łukasz dopiero kilkanaście lat po śmierci Jezusa nawrócił się, przyjął chrzest, a następnie przyłączył się do św. Pawła i towarzyszył mu w podróżach. Jest autorem jednej z Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich. W ikonografii przedstawiany jest wśród czterech innych ewangelistów z księgą i wizerunkiem głowy wołu.

Bibliografia