Chrystus Umęczony

Dzieje zabytku

Według kroniki parafialnej obraz Chrystusa Umęczonego został sprawiony do ołtarza św. Antoniego na zasuwę w 1849 roku. W 1880 roku ołtarz miał już zmienione wezwanie na Pana Jezusa Miłosiernego i otrzymał odpust za zmarłych. Dawniej obraz posiadał nakładany płaszcz i perizonium wykonane z drewna, płaskorzeźbione i posrebrzane oraz metalową koronę cierniową, które zostały później usunięte. Obraz był odnawiany razem z całym ołtarzem w latach 1905, 1976-1979 i 1998.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta. Chrystus przedstawiony w półpostaci, zwrócony w trzech czwartych w lewo, z głową przechyloną na prawe ramię, obiema rękami wskazuje na ranę w prawym boku. Twarz podłużna, modelowana światłocieniem, o migdałowatych oczach, prostym nosie i pełnych ustach, okolona jasną, krótką brodą. Włosy brązowe, lekko kręcone, opadają na ramiona. Na głowie korona cierniowa. Chrystus w partii bioder przepasany białą, drapowaną tkaniną, na lewe ramię i plecy narzucony czerwony płaszcz. Ciało szczupłe, o miękkim modelunku światłocieniowym, delikatnie zarysowanym torsie, z zaznaczonymi śladami męki na dłoniach i prawym boku. Tło ciemnobrązowe, rozjaśnione wokół głowy postaci. Obraz utrzymany w ciepłej tonacji.

Zarys problematyki artystycznej

W literaturze tego rodzaju przedstawienia Chrystusa nazywane były wielorako: Imago pietatis, Vir dolorum, Chrystus Bolesny (Boleściwy) oraz Chrystus Umęczony. To ostatnie określenie stosowane było w najnowszych opracowaniach tego tematu i uznane za najodpowiedniejsze. Temat ikonograficzny Chrystusa Umęczonego wykształcił się na Wschodzie na przełomie XI i XII wieku. Następnie rozpowszechnił się w łacińskiej części Europy, zyskując szczególną popularność w średniowieczu. Połączenie tematu o wschodniej genezie z zachodnią tradycją ikonograficzną wpłynęło na powstanie różnych wariantów tego przedstawienia, które budowały rozmaite konteksty znaczeniowe. Na omawianym obrazie Chrystus ukazany jest w koronie cierniowej na głowie i czerwonym płaszczu, co jest efektem wprowadzenia do przedstawień Chrystusa Umęczonego już w XIV wieku elementów zaczerpniętych z ikonografii innych wizerunków pasyjnych, a także z Ecce Homo, Chrystusa Frasobliwego czy Zmartwychwstałego. Bardzo istotna jest kwestia przedstawienia Chrystusa jako żywego, mimo że posiada rany będące świadectwem jego śmierci na krzyżu. Co więcej, ukazany jest on w geście „ostentatio vulneris”, a więc wskazywania rany w boku i ran na dłoniach. Chrystus Umęczony stanowi obraz miłosierdzia. Sposób, w jaki został przedstawiony, ma podkreślać prawdziwość jego śmierci, a także potwierdzać przezwyciężenie jej, w czym niezwykle istotnym jest gest prezentacji ran, które stały się źródłem odkupienia. Bardzo interesujący jest fakt powstania tego wizerunku w XIX wieku, gdyż temat ten był szczególnie popularny w średniowieczu, od XIII do XVI wieku. W późniejszym czasie wizerunki Chrystusa Umęczonego w omawianym wariancie ikonograficznym pojawiały się sporadycznie, wykonywane jako dzieła cechowe lub na prowincji, często opatrzone były dodatkowo napisem „Patrz grzeszniku, com cierpiał za twe nieprawości. Dałem sobie Bok otworzyć Ku Tobie z miłości”, jak w obrazie z Barwałdu Dolnego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Delikatne zabrudzenia, krakelury, widoczne przecięcie i zszycie płótna przez całą wysokość obrazu. Obraz był odnawiany razem z całym ołtarzem w latach 1905, 1976-1979 i 1998.

Streszczenie

Według kroniki parafialnej obraz Chrystusa Umęczonego został sprawiony do ołtarza św. Antoniego na zasuwę w 1849 roku. W 1880 roku ołtarz ten miał już zmienione wezwanie na Pana Jezusa Miłosiernego i otrzymał odpust za zmarłych. Chrystus Umęczony stanowi obraz miłosierdzia. Sposób w jaki został przedstawiony ma podkreślać prawdziwość jego śmierci, a także potwierdzać przezwyciężenie jej, w czym niezwykle istotny jest gest prezentacji ran, które stały się źródłem odkupienia. Bardzo interesujący jest fakt powstania tego wizerunku w XIX wieku, gdyż temat ten był szczególnie popularny w średniowieczu, od XIII do XVI wieku.

Bibliografia