Chrzcielnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Gdów
Miejscowość
Gdów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niegowić
Parafia
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Identyfikator
DZIELO/12249
Kategoria
chrzcielnica
Ilość
1
Czas powstania
przed 1663 rokiem
Technika i materiał
marmur dębnicki, kuty, polerowany; stop miedzi odlewany; drewno rzeźbione, polichromowane, złocone
Wymiary podstawowe
wysokość – 160 cm
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Chrzcielnica zapewne powstała przed 1663 rokiem, wówczas bowiem została wpisana do akt wizytacji biskupiej ("Fons baptismalis in medio Eccl(es)iae marmoreus cum pelvicula cuprea" – tłum. "chrzcielnica w środku kościoła marmurowa z misą miedzianą"). Chrzcielnicę wymieniono w kolejnych inwentarzach, przy czym w 1741 roku zanotowano istnienie nowej, drewnianej pokrywy częściowo złoconej. Obecna korona z rzeźbionym Chrystusem chrzczonym przez św. Jana Chrzciciela w Jordanie powstała zapewne później, być może w XIX wieku. Herb Zadora pod kapeluszem opackim odnosi się zapewne do fundatora chrzcielnicy, księdza Stanisława Wojeńskiego z Brzezia, proboszcza gdowskiego, archidiakona pileckiego, kanonika katedralnego krakowskiego, opata komendatoryjnego lubińskiego, od 1680 biskupa kamienieckiego.

Opis

Na niskiej prostopadłościennej podstawie, niewielka stopa z trzonem w typie balustradowej lalki podtrzymującej półkulistą czarę o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Na trzonie ryty kartusz z godłem herbu Zadora pod kapeluszem z sześcioma chwostami po każdej ze stron, w trzech rzędach. Pokrywa w formie korony zamkniętej, z sześcioma kabłąkami złączonymi kulą i krzyżem; obręcz i kabłąki z malowanymi rautami i kaboszonami imitującymi kamienie jubilerskie. Wewnątrz korony grupa rzeźbiarska: Chrystus w Jordanie, z rękoma w geście modlitwy i św. Jan Chrzciciel polewający wodą głowę Jezusa.

Zarys problematyki artystycznej

Chrzcielnica należy do typowych dzieł powstających w ośrodku kamieniarskim w Dębniku koło Krakowa, który należał do karmelitów bosych w Czernej. Przez niemal 200 lat od początku XVII wieku do końca następnego stulecia kamieniarze tworzyli niemal identyczne chrzcielnice dla kościołów Krakowa i całej Polski. Ich datowanie na podstawie formy w zasadzie nie jest możliwe, przez 200 lat powielano ten sam typ. W przypadku chrzcielnicy w Gdowie rozpoznanie herbu Zadora pozwoliło na ustalenie fundatora – gdowskiego proboszcza Stanisława Wojeńskiego, sekretarza królowej Ludwiki Marii Gonzagi, kanonika krakowskiego i biskupa diecezji kamienieckiej, rezydującego w Warszawie z uwagi na okupację Kamieńca Podolskiego przez Turków. Nie była to jedyna jego fundacja dzieła z marmuru dębnickiego. Ufundował również portale w prezbiterium kościoła Kamedułów na Bielanach w Krakowie (1684), gdzie został pochowany.

Streszczenie

Chrzcielnica powstała przed 1663 rokiem z fundacji gdowskiego proboszcza Stanisława Wojeńskiego z Brzezia, o czym świadczy wykuty na niej herb Zadora. Należy ona do typowych dzieł powstających w ośrodku kamieniarskim w Dębniku koło Krakowa, należącym do karmelitów bosych w Czernej. Chrzcielnice o identycznym niemalże kształcie znajdują się w kilkudziesięciu kościołach na terenie całej Polski.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. 1", Kraków 1900

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Akta wizytacji biskupich
Visitatio quindecim decanatuum, nempe: Skavinensis, Zathoriensis, Novi Montis, Skalensis, Wrocimoviensis, Adreoviensis, Kijensis, Paczanoviensis, Oswiecimensis, Żywiecensis, Witoviensis, Skoliensis, Opatovecensis, Wielicensis et Plesnensis a Peril. et R.D. Nicolao Oborski, episcopo Laodicensis, suffraganeo, archidiacono, vicario in spiritualibus generali Cracoviensi in annis 1663 - 1665 expedita
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Akta wizytacji biskupich
Acta visitationum decanatuum: Wielicensis ex anno 1703, Novi Montis ex anno 1704 et Scavinensis ex anno 1704 sub generali administratione R.D. Casimiri a Łubna Łubiński, episcoi Heracleensis, suffraganei, canonici sede vacante episcopatus Cracoviensis et ducatus Severiensis, a R.D. Remigio Suszycki IUD, archidiacono Cracoviensi, custode Kielcensi, scholastico Lanciciensi, SRM secretario a.D. 1703 et 1704 expedita

Autor: Remigiusz Suszycki

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Akta wizytacji biskupich
Visitatio archidiaconatus Cracoviensis (Decanatus: Skalensis - 1727; Vitoviensis - 1727; Prossoviensis - 1728; Novi Montis - 1728; Scawinensis - 1729; Xsiążnensis - 1731; Woynicensis - 1731; Zatoriensis - 1729; Lipnicensis - 1730; Dobczycensis - 1730; Andreoviensis - 1731; Żyvecensis - 1732; Oswiemensis - 1732; Wielicensis - 1741; postea sequntur inventaria ecclesiarum decanatus Dobczycensis, Woynicensis, Andreoviensis) per R.D. Michaelem de Magna Kunice Kunicki, episcopum Arsiacensem, suffraganeum et archidiaconum Cracoviensem annis 1727 - 1741 peracta

Autor: Michał Kunicki

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Chrzcielnica", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrzcielnica-31

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności