Św. Józef

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Łapsze Niżne
Miejscowość
Łapsze Wyżne
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niedzica
Parafia
Św. Piotra i św. Pawła
Tagi
Feeg Johann rzeźba XVIII wieku styl rokokowy św. Józef
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/03480
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
około 1776 roku
Fundator
Jan Joanelli
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Spisz
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
wysokość – około 110 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Rzeźba umieszczona jest na ołtarzu głównym, który po raz pierwszy został odnotowany w księdze rachunkowej kościoła „Rationes Ecclesiae Felso Lapsensis”. W 1776 roku umieszczono w niej informację o Janie Joanellim z Tolvano – fundatorze, który sprawił zdobienie ołtarza oraz zatrudnił czterech malarzy pracujących w kościele przez następnych pięć tygodni. W latach 1777-1778, odnotowano zakup obrazów, a pod kolejną datą wydatków zapisanych w księdze rachunków świątyni odnotowano nazwisko twórcy rzeźb umieszczonych na ołtarzu – Johanna Feega. Jednakże analiza stylistyczna dzieł pozwala wyodrębnić dwóch twórców całego ołtarza: Johanna Feega oraz jego brata Franciszka. Franciszek wykonał rzeźby w dolnej partii ołtarza, natomiast Johann – w górnej części wraz z rzeźbą św. Józefa.

Opis

Rzeźba św. Józefa ścięta z tyłu, drążona, ustawiona na przyczółku ołtarza. Święty zwrócony trzy czwarte w prawo, ukazany w pozycji siedzącej z prawą nogą ugiętą w kolanie i delikatnie uniesioną do góry, w lewej dłoni trzyma kwitnącą laskę, a prawą ma złożoną na piersi. Twarz szeroka o wyraźnie zaznaczonych kościach policzkowych, dużych oczach i nosie, policzki i nos silnie zarumienione, twarz okolona krótką brodą. Włosy długie, ciemnobrązowe spływające na plecy i lewe ramię. Święty ubrany jest w długą suknię z długimi i wąskimi rękawami, drapowaną w grube i ostro łamane fałdy z dekoltem w kształcie litery „V”. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała; szaty złocone, laska o srebrzonym drzewcu.

Zarys problematyki artystycznej

Autorem rzeźby jest Johann Feeg, twórca szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Zakliczynie oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskich artystów, autorów omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu.

Fundatorem ołtarza głównego wraz z rzeźbami był Jan Joanelli z Tolvano. Należał on do kupieckiej rodziny z Lombardii, która w XIV wieku przeniosła się do Tyrolu, gdzie zajęła się górnictwem. Część tej rodziny osiedliła się w XVII wieku na Węgrzech dzierżawiąc przynoszące spore korzyści majątkowe kopalnie miedzi na Dolnym Śląsku. Jan – był ostatnim z rodu Joanellich.

Święty Józef został przedstawiony, jako brodaty mężczyzna w sile wieku, który w dłoni jako atrybut trzyma kwitnącą laskę. Kwitnąca laska nawiązuje do historii wyboru męża dla służącej w świątyni Marii. Nakazano przybyć do świątyni wszystkim niezamężnym mężczyznom z rodu Dawida, a każdy z nich otrzymał laskę. Laska Józefa zakwitła i usiadła na niej gołębica Ducha Świętego, co zostało odczytane jako znak. Historia odwołuje się do epizodu zakwitnięcia laski Aarona, którego Jahwe ogłosił w ten sposób pierwszym arcykapłanem Izraela.

Streszczenie

Rzeźba św. Józefa umieszczona jest na przyczółku ołtarza głównego. Wykonał ją Johann Feeg, twórca szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Zakliczynie oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Fundatorem ołtarza głównego wraz z rzeźbami był Jan Joanelli z Tolvano.

Bibliografia

Skorupa Andrzej , "Jeszcze o Johannie Feegu, Imrichu Jagušiču i kościele w Jurgowie" , „Prace Pienińskie” , s. 328-332
Chmelinova Katarína , "Johann Feeg a spišské umenie 18. storočia" , „Almanach Muszyny” , s. 135-145
Skorupa Andrzej , "Johann Feeg i Imrich Jagušič na polskim Spiszu" , „Prace Pienińskie” , s. 85-97
Skorupa Andrzej, Monita Rafał, "Łapsze Wyżne. Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła", Kraków 2018
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Szydłowski Tadeusz, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, cz. 3: Województwo krakowskie, t. 1, z. 1: Powiat nowotarski", Warszawa 1938
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982
Janicka-Krzywda Urszula, "Zabytkowe kościoły Orawy, Spisza, Podhala, Gorców i Pienin", Kraków 1987
Skorupa Andrzej, "Zabytkowe kościoły polskiego Spisza", Kraków 2001

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie, Karta inwentaryzacyjna rzeźby świętych w zwieńczeniu ołtarza głównego, oprac. Bożena Saładziak, 1973.

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Józef", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jozef-24

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności