Św. Jan Ewangelista

Dzieje zabytku

Figury czterech ewangelistów powstały razem z ołtarzem głównym przed 1748 rokiem. Ich wykonanie przypisywane jest warsztatowi Korneckich, prawdopodobnemu twórcy całości wyposażenia kościoła w Gdowie. Rzeźby były odnawiane i konserwowane razem z całym retabulum w 1905 roku, w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku. Prawdopodobnie podczas konserwacji w latach siedemdziesiątych XX wieku figury zostały przestawione. Rzeźba św. Jana znajdowała się pierwotnie po prawej wewnętrznej stronie ołtarza.

Opis

Rzeźba drążona z tyłu, ukazana frontalnie, w wykroku, z głową przechyloną delikatnie w tył, skierowaną w lewo. Prawa ręka ugięta, dłonią wskazuje na pierś, lewą święty przytrzymuje na biodrze zamkniętą księgę. Twarz ma podłużną, pełną, o młodzieńczych rysach, długim nosie, głęboko osadzonych i otwartych oczach zwróconych ku górze oraz delikatnie rozchylonych ustach. Włosy w postaci loków opadają na plecy. Święty ubrany w ściśle przylegającą do ciała tunikę przewiązaną w talii oraz otaczający postać płaszcz zawieszony na lewym ramieniu. Tunika delikatnie marszczona, ściśle przylegająca do ciała, zaś draperia płaszcza głęboko rzeźbiona, ekspresyjnie fałdowana. Przy lewej nodze postaci figura orła. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, szaty pozłacane, orzeł posrebrzany.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja rzeźbiarska ołtarza głównego w Gdowie, w tym omawiana figura św. Jana Ewangelisty, odpowiada repertuarowi formalnemu stosowanemu przez Piotra Korneckiego, dlatego można mu przypisać jej wykonanie. Figura posiada typ twarzy młodzieńca, bez brody, stosowanej wielokrotnie przez tego rzeźbiarza właśnie w figurach św. Jana. Najbardziej zbliżona do omawianej jest rzeźba tego świętego z ołtarza głównego kościoła Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Chełmie.
Postacie czterech ewangelistów pojawiały się kilkakrotnie jako dekoracja rzeźbiarska ołtarzy głównych tworzonych w warsztacie Piotra Korneckiego, prócz Gdowa również w bazylice św. Mikołaja w Bochni oraz w kościele św. Idziego w Zakliczynie.
Święty Jan był rybakiem, bratem św. Jakuba Większego, wybranym przez Jezusa na swojego ucznia. Był autorem Ewangelii, Apokalipsy i trzech Listów. W ikonografii przedstawiany jest w towarzystwie czterech innych ewangelistów z wizerunkiem orła. Ten sposób ukazywania świętego przyjął się dzięki nawiązaniu do wizji istot apokaliptycznych proroka Ezechiela (Ez 1, 10), których postacie utożsamiane były z ewangelistami. Jednocześnie św. Hieronim przypisał tym czterem świętym atrybuty w oparciu o pierwsze rozdziały ich Ewangelii. Świętemu Janowi odpowiadał orzeł, bowiem wzniósł się on swoją twórczością ponad wszystkich ewangelistów. Święty Jan w ikonografii przedstawiany był zawsze jako młodzieniec, gdyż według tradycji był uważany za najmłodszego, a przez to najbardziej umiłowanego przez Chrystusa ucznia.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Lekkie zabrudzenia. Figura była odnawiana i konserwowana razem z całym retabulum w 1905 roku, w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku.

Streszczenie

Figury czterech ewangelistów powstały razem z ołtarzem głównym przed 1748 rokiem. Ich wykonanie przypisywane jest warsztatowi Korneckich, prawdopodobnemu twórcy całości wyposażenia kościoła w Gdowie. Święty Jan był rybakiem, bratem św. Jakuba Większego, wybranym przez Jezusa na swego ucznia. Był autorem Ewangelii, Apokalipsy i trzech Listów. W ikonografii przedstawiany był zawsze jako młodzieniec, gdyż według tradycji był uważany za najmłodszego, a przez to najbardziej umiłowanego przez Chrystusa ucznia. Przedstawiany jest z księgą i orłem, najczęściej w towarzystwie innych ewangelistów.

Bibliografia