Ołtarz św. Józefa

Dzieje zabytku

Ołtarz został wykonany w 1890 roku. W 1971 roku struktura była pomalowana na zielono, a detale pozłocone, między rokiem 2005 a 2007 ołtarz odnowiono.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, ustawiona na jednym stopniu, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny, z drewnianą mensą i marmurowym portatylem. Antepedium w formie leżącego prostokąta, na niskim cokole, ujętego od góry profilowanym gzymsem, z płyciną w kształcie leżącego prostokąta o wklęsłych narożach w polu. Po bokach płycina flankowana płaskorzeźbionymi gałązkami lauru wyrastającymi z ośmiopłatkowego kwiatka, z równomiernie ułożonym rzędem listków po bokach. W polu płyciny ustawione obok siebie trzy mniejsze płyciny w profilowanych, złoconych ramach z płaskorzeźbioną dekoracją umieszczoną na niebieskim tle. W środkowej, okrągłej płycinie równoramienny krzyż o trójlistnych zakończeniach z odchodzącymi od środka wiązkami promieni. Płyciny po bokach dopasowane do środkowej jednym bokiem o wykroju wklęsłym i z wklęsłymi narożami na boku przeciwległym, z płaskorzeźbioną, stylizowaną wicią roślinną w polu. U góry antepedium malowany kartusz z datą „1890”. Tabernakulum w formie prostopadłościanu, na niskim cokole, o wypukłej ściance frontowej flankowanej po bokach dwiema kanelurami, z drzwiczkami w złoconej ramie, zdobionymi prostokątną, niebieską płyciną ze złoconym kielichem i hostią pośrodku, zamkniętego łukiem nadwieszonym, z gzymsem w formie dwóch wolut spiętych pośrodku akroterionem. Retabulum na niskim cokole, flankowane parą kolumn, podtrzymujących przerwane belkowanie. Kolumny ustawione na kwadratowych podstawach, z trzonem w dolnej części zdobionym opaską z rzędu sześciopłatkowych kwiatków ograniczoną od dołu i góry pierścieniami, powyżej trzon owinięty wicią złożoną z ukwieconej gałązki, kapitele kompozytowe. Kolumny dźwigają ustawione ukośnie imposty i profilowane belkowanie, nad którym ustawione ukośne woluty połączone ze zwieńczeniem. Na wolutach siedząca para aniołków. W polu środkowym nisza z rzeźbą św. Józefa z Dzieciątkiem, której ścianki złożone są z wielobocznych luster, z złoconymi, czteropłatkowymi kwiatkami na złączeniach. Nisza ujęta profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami. Na zasuwie obraz z przedstawieniem stygmatyzacji św. Franciszka. Nad niszą, w narożach uskrzydlone główki aniołków. Zwieńczenie w kształcie kwadratu zamknięte od góry wydatnym gzymsem pośrodku i dwiema wolutami w narożach. W polu płycina w kształcie stojącego prostokąta o wklęsłych narożach, z płaskorzeźbą Najświętszego Serca Pana Jezusa. Rama płyciny złocona, profilowana. Struktura polichromowana na kolor błękitny, detale niebieskie, ornamentyka, kolumny i profilowania złocone i srebrzone. Na ołtarzu, po bokach tabernakulum ustawione dwie rzeźby aniołów.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz w kaplicy św. Józefa formą nawiązuje do ołtarza głównego jurgowskiego kościoła. Powtarza za nim układ podpór, kształt niszy i wypełnienie jej lustrami oraz do pewnego stopnia kształt zwieńczenia. Znajdujące się w nim rzeźby mają cechy sztuki ludowej – sztywne pozy oraz schematycznie oddany układ ciała i fałdy szat. Centralnie umieszczona figura św. Józefa wykazuje największą dbałość o detal. Autorem ołtarza jest Wojciech Kułach, zwany Wawrzyńcokiem, który był rzeźbiarzem ludowym działającym w Gliczarowie koło Nowego Targu. Był samoukiem, ale też podobno w młodości uczył się rzemiosła w Wiedniu. Odbył półroczną pieszą wędrówkę przez Budapeszt do Rzymu, a z powrotem przez Wiedeń, tworząc po drodze szkice, notatki i rysunki. Rzeźbił w drewnie, rzadziej w kamieniu. Startował nawet w konkursach na projekty pomników w Krakowie. Na Podhalu wykonał liczne figury i kapliczki przydrożne, feretrony oraz ołtarze i figury do nich, w które wyposażył między innymi kościół świętych Szymona i Judy w Białce Tatrzańskiej, św. Marcina w Klikuszowej, św. Andrzeja w Szaflarach i św. Klemensa w Zakopanem. Nawiązywał do sztuki baroku i rokoka, był biegły technicznie, w stosowanych ornamentach wykorzystywał motywy liści, kwiatów i owoców.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz był odnawiany między 2005 a 2007 rokiem.

Streszczenie

Ołtarza św. Józefa w bocznej kaplicy jurgowskiego kościoła został wykonany w 1890 roku przez rzeźbiarza-samouka Wojciecha Kułacha „Wawrzyńcoka” z Gliczarowa Dolnego. Formą nawiązuje do ołtarza głównego, zaś umieszczone w nim rzeźby noszą cechy sztuki ludowej.

Bibliografia