Ołtarz główny św. Stanisława

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Świątniki Górne
Miejscowość
Świątniki Górne
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Mogilany
Parafia
Św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Tagi
ołtarz główny styl neobarokowy św. Stanisław tabernakulum
Miejsce przechowywania
kościół, prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/08591
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1850-1860
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromia, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – około 630 cm
Autor noty katalogowej
Agata Felczyńska
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał w latach 1850-1860. W 2013 roku zaznaczono, że wymaga prac konserwatorskich.

Opis

Ołtarz architektoniczny, przyścienny, trójosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa ołtarzowa kamienna, sarkofagowa, przesłonięta drewnianym antepedium, w centrum którego umieszczono pastorał, krzyż, infułę i księgę w otoczeniu winnej latorośli. Antepedium otoczone ramą ze zdobionymi narożami. Na mensie ustawiono tabernakulum dwukondygnacyjne ze zwieńczeniem, flankowane kolumnami kompozytowymi z pierścieniami w połowie. W dolnej kondygnacji metalowy front z drzwiami o wykroju łuku, zdobionymi splotem kłosów zbóż i kiści winogron. W górnej kondygnacji srebrna płaskorzeźba pelikana karmiącego trzy pisklęta. Po bokach siedzą dwa aniołki. Tabernakulum flankowane stylizowanym przestrzennym ornamentem akantowym. Nastawa posadowiona na wysokim, dekorowanym płycinami, dwudzielnym cokole, którego boczne osie zostały ustawione skośnie w stosunku do głównej. W polu centralnym obraz ze sceną wskrzeszenie Piotrowina przez św. Stanisława w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem półkolistym, w złoconej, profilowanej ramie otoczonej srebrnymi orłami oraz stylizowaną wicią roślinną. Powyżej, w zwieńczeniu gloria promienista. W jej centrum Trójca Święta: tronujący wśród obłoków i aniołków Chrystus po lewej stronie i Bóg Ojciec po prawej; powyżej nich unosi się gołębica Ducha Świętego. Otaczająca scenę gloria promienista została skomponowana z wiązek krótszych i dłuższych promieni naprzemiennie srebrnych i złotych, rzadziej rozlokowanych w dolnej części. Boczne osie składają się z ustawionych uskokowo na tle pilastrów par kolumn kompozytowych podtrzymujących rozbudowane, wyłamane na ich osiach belkowanie. Cokoły kolumn są dekorowane płycinami wypełnionymi ornamentem, a między nimi na konsolach ustawiono figury świętych: Piotra po prawej stronie i Pawła po lewej. Na zewnętrznych częściach belkowania umieszczono woluty, na których posadowiono nagie, przewiązane jedynie złotymi szarfami aniołki wskazujące scenę w glorii. Na wewnętrznych częściach siedzi para większych, ubranych w złoto-czerwone suknie aniołów ukazanych w skręcie, spoglądających we wskazywanym kierunku.
Ołtarz polichromowany na kolor kremowy, płyciny na ciemnożółty i brązowy, profile również na biało i brązowo; ornamenty, profile, detale oraz kolumny złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny kościoła w Świątnikach Górnych wykazuje cechy bujnego baroku, tworząc konstrukcję o cechach neobarokowych. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Nastawa jest posadowiona na wysokim cokole, z polem głównym flankowanym podporami, z obrazem w pierwszej kondygnacji oraz glorią promienistą w zwieńczeniu. Podpory ustawione są skośnie, nadając strukturze dynamiki, uzupełniają ją dekoracje inspirowane ornamentami opartymi na wici akantowej oraz popularnym w okresie rokoko rocaille’u. Dekoracja głowic kolumn i kapiteli złożona ze stylizowanych akantów jest ukłonem w stronę sztuki klasycyzującej. Wskazane powyżej cechy pozwalają wywnioskować, że ołtarz jest dziełem neobarokowym, łączącym w sobie w kreatywny sposób elementy różnych odcieni baroku. Stanowiący centralne przedstawienie wizerunek św. Stanisława wskrzeszającego Piotrowina odnosi się do głównego wezwania kościoła. Sposób stylizacji głowic kapiteli i kolumn dowodzi, że ołtarz główny oraz ołtarz św. Jadwigi powstały w tym samym warsztacie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W 2013 roku zaznaczono, że wymaga prac konserwatorskich.

Streszczenie

Ołtarz główny kościoła w Świątnikach Górnych powstał w latach 1850-1860 i wykazuje cechy stylowe neobaroku, łącząc w sobie elementy późnego i klasycyzującego nurtu stylu barokowego.

Bibliografia

"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Batko Franciszek, "Pisma z historii Świątnik Górnych i okolic", Świątniki Górne 2008

Jak cytować?

Agata Felczyńska, "Ołtarz główny św. Stanisława", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-sw-stanislawa

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności