Matka Boska Częstochowska

Dzieje zabytku

Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej został namalowany w 1850 roku. Pierwotnie znajdował się w jednym z podszybi szybu „Kinga” (ówcześnie „Cesarzowa Elżbieta”). 12 września 1869 przeniesiono go do wielickiego kościoła św. Franciszka i umieszczono w ołtarzu, który powstał po pożarze kościoła, po 1718 roku z fundacji rodziny Różyckich i pierwotnie był poświęcony św. Annie. Ołtarz konsekrował biskup Jan Tarło 28 sierpnia 1721. Według klasztornej tradycji stało się to na prośbę górników, którzy zauważyli, iż obraz źle znosi pobyt w warunkach kopalnianych. W 1878 roku obraz otrzymał nową sukienkę z drzewa lipowego. Z inicjatywy gwardiana o. Franciszka Śliwy ołtarz wraz z obrazami poddano konserwacji w czasie drugiej wojny światowej. Konserwację obrazu wykonał wtedy artysta-malarz Stefan Chmiel z Wieliczki.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta przedstawia Matkę Boską Częstochowską z Dzieciątkiem, na których postaci nałożona jest złocona sukienka odsłaniająca tylko twarze i dłonie. Matka Boska ukazana frontalnie z Dzieciątkiem na lewym ręku, prawą rękę ma złożoną na piersi. Twarze o ciemnych karnacjach. Matka Boska delikatnie zwraca głowę w lewo, ma wzrok skierowany w dal, długi i wąski nos, na prawym policzku dwie blizny. Dzieciątko ukazane w pozycji siedzącej, z prawą rączką wzniesioną w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma na kolanach zamkniętą księgę. Sukienki drewniane, płaszcz Matki Boskiej bogato dekorowany roślinną dekoracją. Wokół głowy Marii kolisty nimb oraz wieniec z gwiazd, na głowie korona w typie otwartym podtrzymywana przez dwa aniołki. Analogicznie zwieńczona jest głowa Dzieciątka, z wyjątkiem gwiazd. Tło posrebrzane, zdobione w grawerowane romby, w polu których stylizowane rozety. Rama drewniana, profilowana i złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej powstał w 1850 roku prawdopodobnie w warsztacie częstochowskim, gdzie malarstwo cechowe dla zaspokojenia zapotrzebowania pielgrzymów działało prężnie od XVIII aż po początek XX wieku. W pierwszej połowie XIX wieku w ośrodku częstochowskim funkcjonowało średnio od 40 do 60 warsztatów cechowych. Ponieważ wytwórczość ta była anonimowa przypisanie omawianego dzieła do konkretnego warsztatu jest prawie niemożliwe. Interesujący jest proces gruntowania częstochowskich obrazów, który wiązał się ściśle z techniką nakładania ornamentów wypukłych tła i sukienek. Na przeznaczone do dekoracji powierzchnie nakładano dodatkową warstwę gruntu, w której wykonywano ozdobne wzory, stąd obrazy te zyskały miano „wysadzanych”. Natomiast na elementy wymagające głębszych rzeźbień, tj. sukienki nakładano warstwę masy plastycznej, w której rzeźbiono detale. Najstarszy znany przykład obrazu „wysadzanego” Matki Boskiej Częstochowskiej pochodzi z 1836 roku i znajduje się w kościele we Włodowicach pod Zawierciem, a najmłodsze dzieła były sprzedawane jeszcze w latach dwudziestych XX wieku. Obraz w kościele w Wieliczce stanowi zatem jeden ze starszych przykładów tego typu malowideł.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, delikatne zabrudzenia powierzchni obrazu w partii nimbów.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej powstał w 1850 roku, prawdopodobnie w warsztacie częstochowskim. Ponieważ wytwórczość ta była anonimowa przypisanie omawianego dzieła do konkretnego warsztatu jest prawie niemożliwe. Niezwykłe są dzieje obrazu, który do kościoła Reformatów trafił z kopalni wielickiej przeniesiony 12 września 1869 z jednego z podszybi, gdzie według relacji górników szkodziły mu warunki kopalniane.

Bibliografia