Przemienienie Pańskie

Dzieje zabytku

Obraz Przemienienia Pańskiego mógł powstać około połowy XIX wieku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, częściowo zasłoniętego ramą zamkniętą od góry łukiem nadwieszonym z uskokiem. Na tle żółtych obłoków ukazano unoszących się Chrystusa w towarzystwie Mojżesza i Eliasza, a poniżej grupę trzech leżących na ziemi apostołów – Piotra, Jana i Jakuba. Chrystus został ukazany frontalnie, z uniesionymi, szeroko rozłożonymi rękami, w kontrapoście. Ubrany w białe, przylegające do ciała szaty. Po jego prawej stronie Eliasz ukazany z profilu, zwrócony w prawo, w obu rękach trzyma księgę. Przedstawiony jako starzec, z krótkimi siwymi włosami z łysiną i siwą brodą; ubrany w żółtą suknię i granatowy płaszcz. Po lewej zaś Mojżesz ukazany z profilu, zwrócony w lewo, w obu rękach trzyma tablice Prawa. Przedstawiony jako starzec z długą siwą brodą i włosami; ubrany w fioletową suknię i ciemnozielony, rozwiany płaszcz. W dolnej części obrazu oślepieni blaskiem unoszącego się nad nimi Jezusa apostołowie są poruszeni rozgrywającą się sceną. Leżący po lewej stronie Jan jest ubrany w zieloną suknię i czerwony płaszcz. Prawą rękę unosi w stronę krawędzi obrazu, drugą osłania oczy. Piotr został ukazany w silnym skrócie perspektywicznym, widoczny od strony stóp, ubrany w ciemnofioletową suknię i jasnobrązowy płaszcz wspiera się na prawej ręce, a lewą osłania twarz. Jakub klęczy za Piotrem, pochyla się składając ręce do modlitwy. Mężczyźni leżą na ziemi, z prawej strony, przy krawędzi obrazu widoczne drzewo, tło w dolnej części stanowi bezchmurne, jasnoniebieskie niebo.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz jest ilustracją fragmentu Ewangelii św. Mateusza, według której „Po sześciu dniach Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba i brata jego Jana i zaprowadził ich na górę wysoką, osobno. Tam przemienił się wobec nich: twarz Jego zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło. A oto im się ukazali Mojżesz i Eliasz, którzy rozmawiali z Nim. Wtedy Piotr rzekł do Jezusa: <Panie, dobrze że tu jesteśmy; jeśli chcesz postawię tu trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza>. Gdy on jeszcze mówił, oto obłok świetlany osłonił ich, a z obłoku odezwał się głos: <To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie!>. Uczniowie, słysząc to upadli na twarz i bardzo się zlękli. A Jezus zbliżył się do nich, dotknął ich i rzekł: <Wstańcie, nie lękajcie się!>. Gdy podnieśli oczy, nikogo nie widzieli, tylko samego Jezusa” (Mt, 17, 1-8).
W okresie średniowiecza temat ten najczęściej stanowił element chrystologicznych cyklów narracyjnych. Dopiero w epoce nowożytnej Przemienienie stało się samodzielnym tematem umieszczanym w retabulach ołtarzy bądź na sklepieniach świątyń. Najsilniej oddziałującym wzorem przedstawieniowym okazał się obraz Rafaela (1518-1520), którego wersje mniej, bądź bardziej zbliżone do oryginału, zdominowały ikonografię Przemienienia na przestrzeni XVII i XVIII wieku, a czego przykładem jest krzyszkowickie dzieło. Omawiany obraz jest bardziej statyczną i uproszczoną wersją płótna mistrza z Urbino. Autor ograniczył scenę do sześciu najważniejszych osób, które na włoskim płótnie ukazane są w górnej części kompozycji, a pozy i postacie odtworzył w lustrzanym odbiciu. Scenę charakteryzuje dwustrefowy podział, gdzie poniżej unoszącego się na tle obłoków Jezusa i przedstawicieli Starego Testamentu ukazana jest niezwykle ekspresyjna trójka apostołów oślepionych blaskiem wizji. Dramatyzm ich póz i gestów, wzmocniony rozłożystymi, bogato drapowanymi, barwnymi szatami oddaje ich poruszenie, zdziwienie i zaskoczenie widokiem, którego są świadkami.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Obraz Przemienienia Pańskiego mógł powstać około połowy XIX wieku. Dzieło jest bardziej statyczną i uproszczoną wersją kompozycji Rafaela pt. „Przemienienie Pańskie” (1518-1520). Autor ograniczył scenę do sześciu najważniejszych osób, które na włoskim płótnie ukazane są w górnej części kompozycji, a pozy i postacie odtworzył w lustrzanym odbiciu względem oryginału.

Bibliografia