Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Jordanów
Miejscowość
Jordanów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Trójcy Przenajświętszej i św. Wawrzyńca
Tagi
mała architektura styl neogotycki Trójca Święta
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/11024
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1927 rok
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, politurowanie, polichromowanie, złocenie; czerwony granit, techniki kamieniarskie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Nastawa została sprawiona w 1927 roku kosztem 16 850 zł. Konsekrował ją arcybiskup Adam Sapieha, metropolita krakowski w dzień Trójcy Świętej tego samego roku. Ołtarz był wymieniony w inwentarzach kościoła z lat 1927, 1932 i 1938.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, ze zwieńczeniem, ustawiona na wysokim cokole. Ołtarz ustawiony na pięciostopniowej kamiennej podstawie; granitowy, prostopadłościenny, z monogramem IHS na froncie, mensa granitowa. Na nim drewniane tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki, flankowane parą kolumienek, zamknięte od góry profilowanym gzymsem. Na ściance frontowej wysunięte do przodu metalowe drzwiczki w oprawie architektonicznej na niskim cokole, zamknięte od góry prostym gzymsem. Na drzwiczkach kielich z hostią, w płycinie o kształcie prostokąta stojącego zamkniętego łukiem trójlistnym ostrym.
Nastawa flankowana dwiema dwukondygnacyjnymi wieżyczkami na planie ośmioboku z figurami św. Jana Ewangelisty i św. Piotra w pierwszej kondygnacji oraz figurami aniołów w drugiej. Figury apostołów ustawione są na ośmiobocznych wspornikach zdobionych od dołu arkadowaniem z kwiatonami, podtrzymywanych przez ośmioboczne kolumienki, flankujące kamienny ołtarz. Nad figurami ośmioboczne baldachimy zdobione od dołu arkadowaniem z kwiatonami, stanowiące podstawę dla figur aniołów, które zwieńczone są analogicznymi ośmiobocznymi baldachimami i rozbudowanymi pinaklami. W polu środkowym rzeźbiona Trójca Święta ukazana jako Tron łaski pośród obłoków i uskrzydlonych główek anielskich. Nad nią duży, ośmioboczny baldachim, zdobiony od dołu arkadowaniem, zakończonym kwiatonami, dekorowany maswerkami, wimpergami i kwiatonami, naprzemiennie z pinaklami, który stanowi podstawę wieżyczki wieńczącej ołtarz. W jej polu ustawiona figura Matki Boskiej, nad nią ośmioboczny baldachim zdobiony od dołu arkadowaniem i kwiatonami, zakończony dużym pinaklem dekorowanym żabkami. Nastawa flankowana uszami w formie przypór dekorowanych maswerkiem i wąskimi kolumienkami z pinaklami.
Struktura politurowana w kolorze ciemnobrązowym, detale i ornamentyka złocone, tło pola głównego oraz podniebienia baldachimów błękitne.

Zarys problematyki artystycznej

W nowo budowanych kościołach neostylowych stawiano ołtarze odpowiadające im formalnie. Dlatego neogotycki kościół wybudowany przez Jana Sasa Zubrzyckiego stał się wyznacznikiem modusu stylowego jego architektoniczno-rzeźbiarskiego wyposażenia. Bardzo często architekci sami projektowali elementy małej architektury, a wykonanie ich było zlecane konkretnym warsztatom stolarsko-rzeźbiarskim, z którymi współpracowali. Pierwsze projekty nastaw ołtarzowych zachowane w Archiwum Parafii w Jordanowie pochodzą z 1911 roku, a więc z końcowego okresu budowy kościoła (1912). Nie zostały one jednak zrealizowane. Neogotyckie wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła jordanowskiego powstało dużo później, dopiero przed 1927 rokiem. Najpewniej nie było ono projektowane przez samego Sasa Zubrzyckiego, ani wykonane przez współpracujące z nim warsztaty (Andrzeja Lenika z Krosna, Andrzeja Szajny z Jasła, Wita Wisza z Radziszowa itd.). Analiza stylowa nie wykazała podobieństw w zakresie struktury architektonicznej ani dekoracji figuralnej do ich dzieł. Najprawdopodobniej ołtarze główny, św. Wawrzyńca i św. Zygmunta (dawniej Matki Boskiej Częstochowskiej) zostały wykonane przez ten sam warsztat. W każdym z nich struktura architektoniczna jest indywidualna, natomiast rzeźba figuralna we wszystkich nosi te same cechy formalne i została wykonana przez tego samego rzeźbiarza. Struktura ołtarza głównego swobodnie nawiązuje do aediculowego schematu kompozycyjnego, ujętego wieżyczkami, zwieńczonego baldachimem zakończonym wieżyczką. Ten typ ołtarzy zwanych ramowymi był charakterystyczny dla wczesnego historyzmu. Występował od końca XVIII wieku i przez cały XIX wiek.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Lekkie zabrudzenia.

Streszczenie

Nastawa została sprawiona w 1927 roku kosztem 16 850 zł. Konsekrował ją arcybiskup Adam Sapieha, metropolita krakowski w dzień Trójcy Świętej tego samego roku. Ołtarz główny reprezentuje typ nastaw zwanych ramowymi, który występował od końca XVIII wieku i przez cały XIX wiek.

Bibliografia

Mikołajska Ewa, "Neośredniowieczne ołtarze w Krakowie" , [w:] "Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX, cz. 1 " , Kraków 2004 , s. 141-187

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-83

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności