Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Budzów
Miejscowość
Budzów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sułkowice
Parafia
Parafia Matki Boskiej Pocieszenia
Tagi
Matka Boska Pocieszenia ołtarz główny
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/13349
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
około 1919 roku; rzeźby św. Piotra i św. Pawła z 1865 roku
Technika i materiał
drewno, cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał około 1919 roku. W polu środkowym umieszczono wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia z 1846 roku, pędzla ojca Romualda Parszywki z klasztoru w Czernej. Obraz jest kopią wizerunku Matki Boskiej z karmelickiego klasztoru. Pierwotnie znajdował się w drewnianym kościele, który spłonął w 1912 roku. Z pożaru uratował go Franciszek Sobik z Zachełmnej. Z wyposażenia pierwszego kościoła w Budzowie pochodzą również rzeźby św. Pawła i św. Piotra flankujące nastawę ołtarzową. Obie figury wykonał w 1865 roku tyrolski rzeźbiarz Emil Nitcke. Na zasuwie ołtarza znajduje się obraz „Śmierć św. Mikołaja z Tolentino” namalowany przez Zdzisława Bąkowskiego z Krakowa w 1939 roku, który zamówił proboszcz Albin Szwed (1900-1981).

Opis

Ołtarz kamienny, prostopadłościenny, w drewnianej obudowie, ustawiony na trzystopniowej podstawie. Mensa i antependium drewniane, na przodzie flankowane dwiema parami blend, pole podzielone na trzy kwadratowe płyciny z maswerkami, w środkowej czwórliść z krzyżem.

Tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki, na cokole, o ściętych przednich narożach. Drzwiczki metalowe, odlewane, w formie prostokąta stojącego, zamkniętego łukiem ostrym z przedstawieniem kielicha z hostią, otoczonego winną latoroślą i kłosami zboża na fakturowanym tle; w przyłuczach maswerki; naroża tabernakulum dekorowane blendami. Tron wystawienia w formie baldachimu, wspartego na parze kolumienek, o tylnej ściance wypełnionej maswerkami, po bokach flankowany wspornikami. Zwieńczenie baldachimu w kształcie kopułki z latarnią, zdobionej naprzemiennie wimpergami i sterczynami.

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa z bramkami, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, z predellą. Kondygnacja ujęta parą wysokich wieżyczek, podzielonych na dwie strefy: w dolnej nisze na figury św. Piotra i św. Pawła nakryte ostrołukowymi baldachimami ze sterczynami, w górnej nisze na niewielkich rozmiarów figurki św. Antoniego Padewskiego i św. Józefa, zakończone sterczynami z fialami. Pole środkowe na cokole, ujęte wysokimi, wąskimi kolumienkami dźwigającymi przyłucza wypełnione ornamentem roślinnym, które wspierają koronę utworzoną z trzech wimperg, wydzielonych sterczynami. W polu obraz „Śmierć św. Mikołaja z Tolentino” w formie prostokąta stojącego, zamkniętego łukiem ostrym, umieszczonego w profilowanej ramie. Obraz flankują dwie, pionowe wici roślinne. Na zasuwie obraz „Matki Boskiej Pocieszenia”, pędzla o. Grzegorza Parszywki z 1846 roku.

Zwieńczenie w formie kapliczki z figurą św. Jana Nepomucena, ujętej parą kolumienek podtrzymujących baldachim, którego krawędź dekorują naprzemiennie trzy wimpergi i sterczyny; całość zakończona fialą wypełnioną maswerkami. Zwieńczenie flankowane dwiema parami łuków nośnych ze wspornikami, których ażurowe przestrzenie wypełniają maswerki i blendy.
 Bramki w formie arkad zamkniętych dwuspadowymi daszkami, podtrzymywanymi przez lizeny z blendami. Przejścia w kształcie prostokąta stojącego, zamkniętego łukiem półkolistym dekorowanym przy brzegu neogotyckim fartuchem, pole powyżej wypełniają blendy. Bramki zwieńczone ażurową konstrukcją utworzoną z wieżyczki, flankowanej przez łuki nośne ze sterczynami i ornamentem roślinnym.

Całość nastawy bogato zdobiona żabkami, motywem zwiniętego liścia i kwiatonami.

Struktura w kolorze naturalnego drewna, płyciny polichromowane na czerwono i niebiesko; kolumienki, ornamentyka, profile i detale architektoniczne złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz został wykonany w stylu neogotyckim, około 1919 roku. Strukturę cechują neogotyckie formy, choć reprezentuje on odmianę ołtarza bliską tradycji barokowego retabulum ramowego z bramkami po bokach. Posiada typowe dla neogotyku formy: przewagę elementów pionowych (wertykalizm), strzelistość bryły, a także szereg dekoracji zaczerpniętych z gotyku: ostre łuki, sterczyny, wimpergi, maswerki, czwórliście i żabki. Ołtarz flankują dwie figury: św. Pawła i św. Piotra z 1865 roku, dzieła tyrolskiego rzeźbiarza Emila Nitcke, przeniesione z wyposażenia pierwszego kościoła. Figury należą do seryjnej produkcji z przełomu XIX i XX wieku, licznych tego typu dzieł sprowadzanych na ziemie polskie w XIX i XX wieku z Tyrolu. W polu środkowym umieszczono wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia z 1846 roku, pędzla ojca Romualda Parszywki z klasztoru w Czernej. Obraz jest kopią wizerunku Matki Boskiej z karmelickiego klasztoru. Wraz z ołtarzem głównym wzniesiono dwa ołtarze boczne i ambonę, również wykonane w stylu neogotyckim.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry; w 1996 roku odnowiono tabernakulum.

Streszczenie

Ołtarz w stylu neogotyckim, wykonany około 1919 roku. W polu środkowym umieszczono wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia z 1846 roku, pędzla o. Romualda Parszywki z klasztoru w Czernej, a na zasuwie obraz „Śmierć św. Mikołaja z Tolentino” namalowany przez Zdzisława Bąkowskiego z Krakowa w 1939 roku.

Bibliografia

"Dziedzictwo kulturowe Podbabiogórza. Zabytki", Sucha Beskidzka 2014
Kolarski Stanisław, Morawiec Henryk , "Zarys dziejów parafii pod wezwaniem Matki Boskiej Pocieszenia w Budzowie", Kraków 2004
Mydlarz Teresa , "Wybrane kościoły regionu podbabiogórskiego. Architektura i wystrój jako przykład łączenia ambicji uniwersalistycznych z tradycją regionalną" , „Rocznik Babiogórski” , s. 113-152

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Kraków, AKMKr, Inwentarz majątku kościoła i kapelanii lokalnej w Budzowie dyecezyi Tarnowskiej powiatu Wadowickiego sporządzony wskutek rozporządzenia wysokiego c. k. Namiestnictwa z dnia 11. lutego 1868 roku do liczby 6388 w Budzowie, D. 20 Marca 1871, sygn. IPK. A. 55, k. 4.

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz główny ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-22

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności