Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał około 1919 roku. W polu środkowym umieszczono wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia z 1846 roku, pędzla ojca Romualda Parszywki z klasztoru w Czernej. Obraz jest kopią wizerunku Matki Boskiej z karmelickiego klasztoru. Pierwotnie znajdował się w drewnianym kościele, który spłonął w 1912 roku. Z pożaru uratował go Franciszek Sobik z Zachełmnej. Z wyposażenia pierwszego kościoła w Budzowie pochodzą również rzeźby św. Pawła i św. Piotra flankujące nastawę ołtarzową. Obie figury wykonał w 1865 roku tyrolski rzeźbiarz Emil Nitcke. Na zasuwie ołtarza znajduje się obraz „Śmierć św. Mikołaja z Tolentino” namalowany przez Zdzisława Bąkowskiego z Krakowa w 1939 roku, który zamówił proboszcz Albin Szwed (1900-1981).

Opis

Ołtarz kamienny, prostopadłościenny, w drewnianej obudowie, ustawiony na trzystopniowej podstawie. Mensa i antependium drewniane, na przodzie flankowane dwiema parami blend, pole podzielone na trzy kwadratowe płyciny z maswerkami, w środkowej czwórliść z krzyżem.

Tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki, na cokole, o ściętych przednich narożach. Drzwiczki metalowe, odlewane, w formie prostokąta stojącego, zamkniętego łukiem ostrym z przedstawieniem kielicha z hostią, otoczonego winną latoroślą i kłosami zboża na fakturowanym tle; w przyłuczach maswerki; naroża tabernakulum dekorowane blendami. Tron wystawienia w formie baldachimu, wspartego na parze kolumienek, o tylnej ściance wypełnionej maswerkami, po bokach flankowany wspornikami. Zwieńczenie baldachimu w kształcie kopułki z latarnią, zdobionej naprzemiennie wimpergami i sterczynami.

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa z bramkami, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, z predellą. Kondygnacja ujęta parą wysokich wieżyczek, podzielonych na dwie strefy: w dolnej nisze na figury św. Piotra i św. Pawła nakryte ostrołukowymi baldachimami ze sterczynami, w górnej nisze na niewielkich rozmiarów figurki św. Antoniego Padewskiego i św. Józefa, zakończone sterczynami z fialami. Pole środkowe na cokole, ujęte wysokimi, wąskimi kolumienkami dźwigającymi przyłucza wypełnione ornamentem roślinnym, które wspierają koronę utworzoną z trzech wimperg, wydzielonych sterczynami. W polu obraz „Śmierć św. Mikołaja z Tolentino” w formie prostokąta stojącego, zamkniętego łukiem ostrym, umieszczonego w profilowanej ramie. Obraz flankują dwie, pionowe wici roślinne. Na zasuwie obraz „Matki Boskiej Pocieszenia”, pędzla o. Grzegorza Parszywki z 1846 roku.

Zwieńczenie w formie kapliczki z figurą św. Jana Nepomucena, ujętej parą kolumienek podtrzymujących baldachim, którego krawędź dekorują naprzemiennie trzy wimpergi i sterczyny; całość zakończona fialą wypełnioną maswerkami. Zwieńczenie flankowane dwiema parami łuków nośnych ze wspornikami, których ażurowe przestrzenie wypełniają maswerki i blendy.
 Bramki w formie arkad zamkniętych dwuspadowymi daszkami, podtrzymywanymi przez lizeny z blendami. Przejścia w kształcie prostokąta stojącego, zamkniętego łukiem półkolistym dekorowanym przy brzegu neogotyckim fartuchem, pole powyżej wypełniają blendy. Bramki zwieńczone ażurową konstrukcją utworzoną z wieżyczki, flankowanej przez łuki nośne ze sterczynami i ornamentem roślinnym.

Całość nastawy bogato zdobiona żabkami, motywem zwiniętego liścia i kwiatonami.

Struktura w kolorze naturalnego drewna, płyciny polichromowane na czerwono i niebiesko; kolumienki, ornamentyka, profile i detale architektoniczne złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz został wykonany w stylu neogotyckim, około 1919 roku. Strukturę cechują neogotyckie formy, choć reprezentuje on odmianę ołtarza bliską tradycji barokowego retabulum ramowego z bramkami po bokach. Posiada typowe dla neogotyku formy: przewagę elementów pionowych (wertykalizm), strzelistość bryły, a także szereg dekoracji zaczerpniętych z gotyku: ostre łuki, sterczyny, wimpergi, maswerki, czwórliście i żabki. Ołtarz flankują dwie figury: św. Pawła i św. Piotra z 1865 roku, dzieła tyrolskiego rzeźbiarza Emila Nitcke, przeniesione z wyposażenia pierwszego kościoła. Figury należą do seryjnej produkcji z przełomu XIX i XX wieku, licznych tego typu dzieł sprowadzanych na ziemie polskie w XIX i XX wieku z Tyrolu. W polu środkowym umieszczono wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia z 1846 roku, pędzla ojca Romualda Parszywki z klasztoru w Czernej. Obraz jest kopią wizerunku Matki Boskiej z karmelickiego klasztoru. Wraz z ołtarzem głównym wzniesiono dwa ołtarze boczne i ambonę, również wykonane w stylu neogotyckim.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry; w 1996 roku odnowiono tabernakulum.

Streszczenie

Ołtarz w stylu neogotyckim, wykonany około 1919 roku. W polu środkowym umieszczono wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia z 1846 roku, pędzla o. Romualda Parszywki z klasztoru w Czernej, a na zasuwie obraz „Śmierć św. Mikołaja z Tolentino” namalowany przez Zdzisława Bąkowskiego z Krakowa w 1939 roku.

Bibliografia