Feretron z obrazami Matki Boskiej Pocieszenia oraz św. Jadwigi i św. Floriana

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Myślenice
Miejscowość
Trzemeśnia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Parafia św. Klemensa
Tagi
malarstwo XIX wieku Matka Boska Pocieszenia
Miejsce przechowywania
kaplica boczna
Identyfikator
DZIELO/14773
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
XIX wiek
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie; olej na płótnie
Wymiary podstawowe
wysokość – 120 cm
Inne wymiary – rama: 72,5 x 58,5 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 62 cm
Szerokość bez ramy – 48 cm
Wymiar podstawy – 90 x 20 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Feretron z obrazami Matki Boskiej Pocieszenia oraz św. Jadwigi i św. Floriana powstał w XIX wieku.

Opis

Pole obrazowe w formie stojącego prostokąta, ujęte profilowaną ramą oraz flankowane konsolami z podwieszonymi kampanulami przechodzącymi w spływy wolutowe stanowiące podstawę. Ramę wieńczy ornamentalny szczyt z akantu z owalnym kartuszem. Obraz na podstawie w formie profilowanego, zwężającego się ku górze cokołu, ujętego po bokach spływami wolutowymi, dekorowana fragmentami stylizowanej muszli, z dwoma otworami na drążki.
Na awersie obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem i klęczącymi wiernymi. W centrum Maria stojąca na globie i sierpie księżyca, ukazana frontalnie, z głową skierowaną w lewo. Prawą ręką podtrzymuje Dzieciątko, lewą wyciąga w bok, trzymając pasek. Ubrana jest w różową suknię, przepasaną w talii, niebieski płaszcz przerzucony przez prawe ramię i zawinięty z przodu postaci, na głowie ma biały welon. Dzieciątko w pozycji siedzącej, zwrócone w trzech czwartych w lewo, przechylone w prawo, lewą ręką obejmuje Matkę, prawą wyciąga, w dłoni trzyma pasek. Ukazane jaki niemal nagie, przewiązane białą pieluszką. Po lewej stronie Marii klęczy kobieta, zwrócona w trzech czwartych w prawo, z uniesioną głową. Prawą wyciągniętą w górę ręką trzyma pasek, w lewej opuszczonej trzyma różaniec. Ubrana jest w białą koszulę, zielony gorset, czerwoną spódnicę z białą zapaską, na głowie ma biały czepek, na ramiona narzuconą białą chustę. Po prawej stronie Marii klęczy mężczyzna, zwrócony w trzech czwartych w lewo, z uniesioną głową. W lewej wyciągniętej w górę ręce trzyma pasek, w prawej ugiętej trzyma różaniec. Ma szczupłą twarz, krótkie, podgolone włosy oraz wąsy. Ubrany jest w niebieska sukmanę, przepasaną brązowym pasem, na nogach ma wysokie buty. Postacie ukazane na tle pejzażu z zachmurzonym niebem, rozjaśnionym wokół postaci Marii.
Na rewersie całopostaciowe przestawienia św. Jadwigi i św. Floriana. W lewej części obrazu św. Jadwiga ukazana frontalnie, w kontrapoście, przechylona w lewo, obiema rekami podtrzymuje krucyfiks. Twarz ma pociągłą, o małych oczach, prostym nosie i pełnych ustach. Ubrana jest w czerwona suknię spodnią i jasnoniebieską suknię wierzchnią, przepasaną w talii. Na ramiona ma narzucony jasnobrązowy płaszcz z gronostajowa pelerynką, na głowie ma biały welon i zamkniętą koronę. W prawej części obrazu ukazany św. Florian, zwrócony w trzech czwartych w prawo, lekko pochylony, wlewej ręce trzyma drzewce chorągwi, w prawej wiaderko, z którego wylewa wodę na stojący poniżej palące się budynki. Twarz ma szczupłą, o małych oczach, garbatym nosie i małych ustach, okoloną krótkimi, brązowymi włosami i brodą. Ubrany jest w zieloną tunikę i zbroję, przez prawe ramię ma przerzucony jasnopomarańczowy płaszcz, na głowie ma hełm z pióropuszem. Postacie ukazane na tle pejzażu z zachmurzonym niebem, rozjaśnionym pośrodku.








Zarys problematyki artystycznej

Stylizowana dekoracja ramy feretronu z motywami akantu, kampanuli i rocaille'u wskazuje na to, że mógł powstać w XIX wieku. Podobnie uproszczony i niewprawny sposób malowania obrazów świadczy o tym, że zostały wykonane w XIX wieku, najpewniej przez prowincjonalnego malarza.
Na awersie została ukazana Matka Boska Pocieszenia tzw. Paskowa, której nabożeństwo związane było z duchowością zakonu augustiańskiego i działalnością Arcybractwa Paskowego Matki Boskiej Pocieszenia. Nabożeństwo do niej zostało przeszczepione dzięki działalności OO. Augustianów Eremitów. Zostali oni sprowadzeni do Krakowa (Kazimierz), do kościoła św. Katarzyny, w którym przy kaplicy św. Doroty założyli bractwo paska św. Augustyna i św. Moniki. W 1604 roku połączono dwa dotychczas odrębnie działające bractwa, mianowicie pocieszenia Najświętszej Marii Panny i świętego paska. Bractwo to nie zyskało jednak dużej popularności na terenach Rzeczypospolitej, dlatego też wizerunki Matki Boskiej Pocieszenia są dosyć rzadkie. Przedstawienia te zaczerpnęły ikonografię z wizerunków Matki Boskiej Różańcowej i Matki Boskiej Szkaplerznej, dlatego przyjmują formę dwustrefowej kompozycji z Marią i Dzieciątkiem w górnej strefie, podających paski postaciom w dolnej strefie. Omawiany obraz stanowi zredukowaną wersję, na której pojawiają się wyłącznie postacie wiernych. Na tego rodzaju przedstawieniach występują najczęściej święci Augustyn i Monika lub Mikołaj z Tolentynu, a także dusze czyśćcowe.
Na obrazie z rewersu feretronu widnieją całopostaciowe wizerunki św. Jadwigi Andegaweńskiej oraz św. Floriana. Święta Jadwiga Andegaweńska (1374-1399) była córką króla Węgier i Polski Ludwika Andegaweńskiego oraz Elżbiety Bośniaczki. Została koronowana na królową Polski w 1384 roku, a dwa lata później została żoną Władysława Jagiełły. W ikonografii ukazywana jest w stroju królewskim z insygniami, czasem przedstawiano ją z krucyfiksem, odnoszącym się do „czarnego krucyfiksu” w katedrze wawelskiej, przed którym się modliła. Natomiast św. Florian był żołnierzem rzymskim i w takim stroju jest przedstawiany. Ikonografia polska ukazuje go z naczyniem z wodą, gaszącego pożar. Ma to związek z pożarem w 1528 roku, podczas którego spłonął cały Kleparz (obecnie dzielnica Krakowa), a ocalał wyłącznie kościół św. Floriana. Odtąd wzmógł się w Polsce kult tego świętego jako patrona chroniącego przed ogniem.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Delikatne przetarcia i zabrudzenia warstwy malarskiej.

Streszczenie

Feretron z obrazami Matki Boskiej Pocieszenia oraz św. Jadwigi i św. Floriana powstał w XIX wieku. Na awersie została ukazana Matka Boska Pocieszenia tzw. Paskowa, której nabożeństwo związane było z duchowością zakonu augustiańskiego i działalnością Arcybractwa Paskowego Matki Boskiej Pocieszenia. Na rewersie zaś św. Jadwigi Andegaweńskiej, królowej Polski oraz św. Floriana, czczonego w Polsce jako patrona chroniącego przed ogniem.

Bibliografia

Zaleski Wincenty, "Święci na każdy dzień", Warszawa 1989
"Maryja Orędowniczka Wiernych. Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce, t. 2", Warszawa 1987

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Feretron z obrazami Matki Boskiej Pocieszenia oraz św. Jadwigi i św. Floriana", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/feretron-z-obrazami-matki-boskiej-pocieszenia-oraz-sw-jadwigi-i-sw-floriana

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności