Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Bystra-Sidzina
Miejscowość
Sidzina
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Parafia Św. Mikołaja
Tagi
Hyła Adolf malarstwo XX wieku Najświętsze Serce Jezusa św. Mateusz św. Mikołaj
Miejsce przechowywania
północno-wschodnie naroże korpusu nawowego
Identyfikator
DZIELO/10863
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
XIX wiek, po 1825 roku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, snycerskie, stolarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 260 cm
wysokość – 622 cm
głębokość – 134 cm
Inne wymiary – Tabernakulum: wysokość 65,5 cm, szerokość 64 cm, głębokość 36 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Pierwotnie ołtarz nosił wezwanie św. Mikołaja. W polu głównym znajdował się obraz świętego, który zastąpił obecny wizerunek Miłosierdzia Bożego. Jako zasuwa używany jest drugi obraz: „Powołanie św. Mateusza”, związany z pierwszym wezwaniem świątyni w Sidzinie. Obraz Miłosierdzia Bożego wykonał Adolf Hyła z 1951 roku.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa i jednokondygnacyjna. Ołtarz prostopadłościenny, drewniany z drewnianą mensą i z marmurowym portatylem. Antepedium w formie prostokąta ujętego profilowaną ramą. W polu płycina o narożach zdobionych płaskorzeźbioną dekoracją roślinną złożoną z liści stylizowanego akantu oraz umieszczonym w polu Barankiem Paschalnym na księdze z siedmioma pieczęciami na czerwonym tle w otoczeniu obłoków i promienistej glorii. Tabernakulum w kształcie prostopadłościennej skrzynki na niskim cokole, flankowane dwiema kolumnami ustawionymi pod kątem, zamknięte od góry prostym belkowaniem, pośrodku nadwieszonym. Na drzwiczkach płycina w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem półkolistym, ujęta profilowaną ramą, w polu umieszczony jest płaskorzeźbiony kielich z hostią.

Retabulum ustawione na podwójnym cokole, flankowane parą zdwojonych pilastrów i ustawionych przed nimi dwiema kolumnami. Podpory dźwigają wyłamane na osi belkowanie z ustawionymi na bokach rzeźbami aniołków, które trzymają w dłoniach pastorał oraz infułę. Kolumny wspierają się na bazach, trzony mają gładkie i złocone, a kapitele kompozytowe. Po bokach ołtarza na niskich cokołach ustawione są rzeźby: św. Piotra po lewej i św. Pawła po prawej stronie. W polu, w głębokiej wnęce ujętej szeroką, profilowaną ramą umieszczony jest obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wnęka od wewnątrz zdobiona płaskorzeźbioną winną latoroślą. Cokół dekorowany jest prostokątnymi płycinami, po bokach wypełnionymi stylizowanym akantem, a pośrodku gablotką z wotami. Belkowanie zdobione wicią z liści akantu oraz rozetami na impostach. W zwieńczeniu monumentalna promienista gloria złożona z wiązek promieni o nierównej długości z monogramem maryjnym na niebieskim tle w polu, otoczonym wieńcem z obłoków. Struktura polichromowana w kolorze jasnego, delikatnego fioletu, płyciny, filary i detale w odcieniu delikatnie ciemniejszym; ornamentyka i profilowania złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny reprezentuje typ aediculowy, czyli jednokondygnacyjnej, jednoosiowej struktury ujętej parą podpór dźwigających przerwane belkowanie z glorią promienistą w zwieńczeniu. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Nastawa jest posadowiona na wysokim cokole z polem głównym flankowanym podporami, z obrazem w pierwszej kondygnacji oraz glorią w zwieńczeniu. Rzeźby św. Piotra, św. Pawła oraz aniołków zostały wykonane w czasie powstania całej nastawy ołtarzowej w tym samym warsztacie rzeźbiarskim. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły twórcy tego retabulum i jego figur. Ikonografia ołtarza obecnie poświęcona jest Najświętszemu Serca Pana Jezusa ze względu na umieszczony w polu głównym obraz. Jednak należy pamiętać, że pierwotnie ołtarz ten był pod wezwaniem św. Mikołaja. Świadczą o tym do tej pory rzeźby aniołków na belkowaniu, które trzymają w dłoniach atrybuty świętego biskupa – infułę i pastorał.

Streszczenie

Ołtarz boczny powstał w XIX wieku, po 1825 roku. Reprezentuje typ aediculowy, czyli jednokondygnacyjnej, jednoosiowej struktury ujętej parą podpór dźwigających przerwane belkowanie z glorią promienistą w zwieńczeniu. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Rzeźby św. Piotra, św. Pawła oraz aniołków zostały wykonane w czasie powstania całej nastawy ołtarzowej w tym samym warsztacie rzeźbiarskim. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły twórcy tego retabulum i jego figur.

Bibliografia

"Dziedzictwo kulturowe Podbabiogórza. Zabytki", Sucha Beskidzka 2014
Leśniak Kazimierz, "Ocalić od zapomnienia. Dzieje Sidziny 1563-2006", Kraków 2007

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Parafialne w Sidzinie, Kronika parafialna, b.s.

Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie, Karta ewidencyjna ołtarza bocznego Miłosierdzia Bożego w kościele św. Mikołaja w Sidzinie, oprac. Mikołaj Niedojadło, 2008 r.

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-48

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności