Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Bystra-Sidzina
Miejscowość
Sidzina
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Parafia Św. Mikołaja
Tagi
Arma Christi ołtarz boczny
Miejsce przechowywania
południowo-wschodnie naroże korpusu nawowego
Identyfikator
DZIELO/10858
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
XIX wiek, po 1825 roku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, snycerskie, stolarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 255 cm
wysokość – 622 cm
głębokość – 120 cm
Inne wymiary – Tabernakulum: wysokość 65,5 cm, szerokość 64 cm, głębokość 36 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał w XIX wieku (po 1825), prawdopodobnie razem z ołtarzem Bożego Miłosierdzia (dawniej św. Mikołaja). Krucyfiks późnobarokowy, który umieszczono w polu głównym przeniesiono z poprzedniej nastawy ołtarzowej. Ołtarz, w którym pierwotnie umieszczony był krucyfiks wzmiankowano w aktach wizytacji z 1729 oraz z 1748 roku: „2dum altare in Majori Choro a parte dextra Crucifixi Christi Domini mensa lignea cum Portatili rite consecrato et illa so.” Ołtarz nawiązuje wezwaniem zatem do poprzedniego zbaytku. Dawniej na ołtarzu tym była ustawiona figurka Matki Bożej z Aparecidy w Brazylii, podarunek od sióstr zakonnych sprawujących tam swoją posługę.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa i jednokondygnacyjna. Ołtarz prostopadłościenny, drewniany, z drewnianą mensą i z marmurowym portatylem. Antepedium w formie prostokąta ujętego profilowaną ramą. W polu płycina o narożach zdobionych płaskorzeźbioną dekoracją roślinną złożoną z liści stylizowanego akantu oraz umieszczonym w polu veraikonem na tle obłoków i w promienistej glorii. Tabernakulum w kształcie prostopadłościennej skrzynki na niskim cokole, flankowane dwiema kolumnami ustawionymi pod kątem, zamknięte od góry prostym belkowaniem, pośrodku nadwieszonym. Na drzwiczkach płycina w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem półkolistym, ujęta profilowaną ramą, w polu której umieszczony jest płaskorzeźbiony kielich z hostią.

Retabulum ustawione na podwójnym cokole, flankowane parą zdwojonych pilastrów i ustawionych przed nimi dwiema kolumnami. Podpory dźwigają wyłamane na osi belkowanie z ustawionymi na bokach rzeźbami aniołków z arma Christi (włóczniami). Kolumny wspierają się na bazach, trzony mają gładkie i złocone, a kapitele kompozytowe. Po bokach ołtarza na niskich cokołach ustawione są rzeźby aniołów z narzędziami męki Pańskiej w dłoniach: kolumną biczowania po lewej stronie i włócznią po prawej stronie. W polu, w głębokiej wnęce ujętej szeroką, profilowaną ramą umieszczony jest późnobarokowy krucyfiks na tle malowanej Golgoty i postaci Matki Boskiej, św. Jana Ewangelisty i św. Weroniki. Wnęka od wewnątrz zdobiona jest płaskorzeźbioną winną latoroślą. Cokół dekorowany jest prostokątnymi po bokach płycinami, wypełnionymi stylizowanym akantem. Belkowanie zdobione wicią liści akantu, imposty rozetkami. W zwieńczeniu monumentalna promienista gloria złożona z wiązek promieni o nierównej długości z monogramem Chrystusa na niebieskim tle w polu, otoczonym wieńcem z obłoków. Struktura polichromowana w kolorze jasnego, delikatnego fioletu, płyciny, filary i detale w odcieniu delikatnie ciemniejszym; ornamentyka i profilowania złocone i srebrzone.


Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny reprezentuje typ aediculowy, czyli jednokondygnacyjnej, jednoosiowej struktury ujętej parą podpór dźwigających przerwane belkowanie z glorią promienistą w zwieńczeniu. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Nastawa jest posadowiona na wysokim cokole z polem głównym flankowanym podporami, z krucyfiksem w kondygnacji oraz glorią w zwieńczeniu. Rzeźby aniołów po bokach kolumn oraz aniołków w zwieńczeniu zostały wykonana w czasie powstania całej nastawy ołtarzowej w tym samym warsztacie rzeźbiarskim. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły twórcy tego retabulum i jego figur. Ikonografia ołtarza poświęcona jest męce Pańskiej, w antepedium umieszczony został wizerunek twarzy Chrystusa, który odbił się na chuście św. Weroniki podczas drogi krzyżowej. Aniołowie trzymają w rękach narzędzia męki Pańskiej, a w polu głównym umieszczone jest przedstawienie Chrystusa Ukrzyżowanego na tle Golgoty.

Streszczenie

Ołtarz powstał w XIX wieku (po 1825), prawdopodobnie razem z ołtarzem Bożego Miłosierdzia (dawniej św. Mikołaja). Krucyfiks późnobarokowy, który umieszczono w polu głównym przeniesiono z poprzedniej nastawy ołtarzowej. Struktura opiera się na wzorach wykształconych w sztuce nowożytnej. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły twórcy tego retabulum i jego rzeźb. Ikonografia ołtarza poświęcona jest męce Pańskiej, w antepedium umieszczony został wizerunek twarzy Chrystusa, który odbił się na chuście św. Weroniki podczas drogi krzyżowej. Aniołowie trzymają w rękach narzędzia Męki Pańskiej, a w polu głównym umieszczone jest przedstawienie Chrystusa Ukrzyżowanego na tle Golgoty.

Bibliografia

"Dziedzictwo kulturowe Podbabiogórza. Zabytki", Sucha Beskidzka 2014
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Leśniak Kazimierz, "Ocalić od zapomnienia. Dzieje Sidziny 1563-2006", Kraków 2007

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-47

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności