Św. Anna Samotrzeć

Dzieje zabytku

Obraz przedstawiający św. Annę Samotrzeć wykonał Jakub Kornecki w 1825 roku. Dzieło zostało zakupione przez cech stolarzy do ołtarza w kościele w Chrzanowie, „za bytności starszych Pawła Michalskiego starszego i Franciszka Skupieńskiego podstarszego kosztem całego cechu”.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta. Scena wielofiguralna, podzielona na dwie strefy. W górnej, pośrodku obrazu przedstawienie siedzącego na obłokach Boga Ojca, ubranego w jasnoróżową tunikę i niebieski płaszcz, wspierającego się na dużym globie ziemskim, lewą, wzniesioną ręką wskazującego na gołębicę Ducha Świętego, a w prawej trzymającego berło. Wokół głowy ma trójkątny nimb. Bóg Ojciec ukazany jest w otoczeniu aniołów i uskrzydlonych główek anielskich. W dolnej strefie, w centrum przedstawienia siedzą Maria z Dzieciątkiem i św. Anną, za nimi zaś znajdują się św. Józef i św. Joachim. Po lewej stronie postać siedzącej Matki Boskiej, zwróconej w trzech czwartych w lewo. Maria ubrana jest w jasnoróżową tunikę i niebieski płaszcz, na głowie ma jasnobrązowy welon opadający na ramiona i dekolt, a na stopach sandały. Obiema rękami podtrzymuje Dzieciątko, przekazując je przedstawionej obok św. Annie. Święta w pozycji siedzącej, zwrócona profilem w prawo, lekko pochylona, obie ręce wyciąga w stronę Dzieciątka. Ubrana jest w ciemnoniebieską tunikę i czerwony płaszcz, na głowie ma jasnobrązowy welon opadający na ramiona, a na stopach sandały. Dzieciątko w pozycji półleżącej, zwrócone w trzech czwartych w prawo, z głową frontalnie, lewą rączkę wyciąga w stronę Anny, prawą kładzie na kolanie. Ciało ma przesłonięte białą tkaniną. Na drugim planie, po prawej stronie Marii postać klęczącego św. Józefa z głową skierowaną ku górze, uniesioną prawą ręką oraz lewą złożoną na piersi. Ukazany jest jako starzec, ubrany w fioletową tunikę i jasnobrązowy płaszcz. Za oparciem krzesła św. Anny, postać św. Joachima, zwróconego w trzech czwartych w prawo, ze złożonymi rękami. Święty ukazany jako starzec, ubrany w fioletową tunikę i szary płaszcz. W lewym dolnym rogu obrazu półleżące putto oparte o narzędzia stolarskie, w uniesionej ręce trzyma gałązkę lilii. W prawym dolnym rogu siedzące putto, trzymające na kolanach otwartą księgę i kiść winogron, z których jedno grono trzyma w uniesionej ręce. Postacie w dolnej strefie ukazane na tle wnętrza, z widocznymi fragmentami kolumn i filarów na cokołach. Postacie w górnej strefie przedstawione na tle nieba wypełnionego rozjaśnionymi obłokami. W lewym górnym rogu obrazu zielona draperia, podtrzymywana przez putto.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowej literaturze wskazywano, że obraz św. Anny Samotrzeć z Chrzanowa sygnowany „J. Kornecki” był dziełem Jana Korneckiego. Jednakże dzieło to formalnie odpowiada pracom malarskim Jakuba Korneckiego, malarza aktywnego w tym samym czasie. Jan Kornecki w literaturze błędnie uznany został za malarza, gdyż mylony był z Jakubem w związku z tymi samymi inicjałami. Temat św. Anny Samotrzeć ewoluował z wizerunków Rodziny Marii. Te ostatnie ilustrowały przekazy odnoszące się do potrójnego małżeństwa św. Anny z Joachimem, Kleofasem i Salomasem (trinubium), z których to związków święta urodziła trzy córki – Marię, Marię Kleofasową i Marię Salome. W sztukach plastycznych ukazywano tę scenę w taki sposób, że na ławie siedziała zazwyczaj św. Anna i Maria z Jezusem, za nimi stali trzej mężowie Anny i mąż Marii – Józef, u dołu ukazywano pozostałe córki św. Anny. Wizerunek św. Anny Samotrzeć wyodrębnił się z tych wielofigurowych scen, skupiając się na centralnych postaciach przedstawienia. Na obrazie z Chrzanowa ukazano poszerzone przedstawienie św. Anny Samotrzeć wywodzące się z tematu Rodziny Marii, a więc św. Annę i Marię z Jezusem (samotrzeć – we troje) oraz ich małżonków – św. Joachima i św. Józefa. W omawianym dziele można również odnaleźć przedstawienie dwóch trójc, a więc Świętej Rodziny (Maria, Józef i Jezus) i Trójcy Świętej (Jezus, Bóg Ojciec i gołębica Ducha Świętego), które stanowią osobny temat.
Lewe putto siedzące u dołu obrazu trzyma atrybuty św. Józefa, który był z zawodu cieślą (narzędzia stolarskie) i lilię – symbol jego czystości. Prawe zaś księgę, która jest atrybutem św. Anny, gdyż miała ona pouczyć Marię o proroctwie Izajasza: „Oto Panna pocznie i porodzi Syna i nazwie Go imieniem Emmanuel” (Iz 7, 14). Winogrona zapowiadają mękę Chrystusa oraz odkupienie, w którym pośrednio miała również swój udział Anna.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia, zaplamienia.

Streszczenie

Obraz przedstawiający św. Annę Samotrzeć wykonał Jakub Kornecki w 1825 roku. Dzieło zostało zakupione przez cech stolarzy do ich ołtarza w kościele w Chrzanowie. Na obrazie z Chrzanowa ukazano poszerzone przedstawienie św. Anny Samotrzeć wywodzące się z tematu Rodziny Marii, a więc św. Annę i Marię z Jezusem (samotrzeć – we troje) oraz ich małżonków – św. Joachima i św. Józefa. W omawianym dziele można również odnaleźć przedstawienie dwóch trójc, a więc Świętej Rodziny (Maria, Józef i Jezus) i Trójcy Świętej (Jezus, Bóg Ojciec i gołębica Ducha Świętego), które stanowią osobny temat.

Bibliografia