Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz boczny powstał po wybudowaniu nowego kościoła w 1742 roku, ale przed 1745 rokiem, a więc datą konsekracji widniejącą na portatylu sąsiedniego retabulum bocznego. Ołtarz św. Mikołaja został wymieniony w aktach wizytacji z 1748 roku, jako analogiczny do drugiego retabulum bocznego, o prostej strukturze z desek, polichromowany, z portatylem. Jak wskazuje napis na przerwanym przyczółku baldachimu ambony, ołtarz został odnowiony w 1841 roku. W późniejszych latach nastawa została podwyższona, a ołtarz ustawiony na dwóch stopniach. Prawdopodobnie w XX wieku wtórnie umieszczono w ołtarzu figury św. Augustyna i św. Jana Kantego.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na cokole z wyodrębnionymi po bokach dwoma postumentami. Ołtarz prostopadłościenny z drewnianą mensą, z portatylem. Antepedium z kwiecistej tkaniny, z wyhaftowanym monogramem IHS w centrum, ujęte profilowaną ramą. Nastawa flankowana parą kolumn o skręconych trzonach i kapitelach kompozytowych stojących na tle dwóch par pilastrów o trzonach dekorowanych kampanulami. Podpory dźwigają pełne belkowanie, wyłamane na ich osi, przerwane nad polem środkowym, z fryzem dekorowanym rozetami oraz fragmenty przerwanego, falistego przyczółka ozdobionego kampanulami z parą puttów. Po zewnętrznej stronie kolumn, na wspornikach stoją figury św. Augustyna i św. Jana Kantego. W polu środkowym nisza w formie stojącego prostokąta z obrazem św. Mikołaja w profilowanej ramie. Nad polem środkowym dwa putta trzymające kwiaty, pomiędzy nimi infuła. Nastawa flankowana uszami utworzonymi z akantu przeplatanego wstęgą regencyjną. Zwieńczenie w formie pionowego prostokąta, o wklęsłych bokach, zamkniętego odcinkiem gzymsu wyłamanym w łuk ostry, ujęte liśćmi palmowymi z wstęgą. Całość zamknięta medalionem z gołębicą Ducha Świętego wśród obłoków i uskrzydlonych główek anielskich, w glorii promienistej. W polu obraz przedstawiający św. Franciszka przed Jezusem i Marią w formie stojącego owalu, w profilowanej ramie. Pole zwieńczenia wypełnione ornamentem roślinnym. Struktura architektoniczna polichromowana w kolorze jasnozielonym, kolumny, ornamentyka i profile złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawa ołtarzowa przedstawia typ aediculowy, a więc prostej jednokondygnacyjnej struktury, ujętej parą podpór, ze zwieńczeniem. Kolumny o kręconych trzonach stosunkowo często występowały w ołtarzach powstałych około 1700 roku i w pierwszej połowie XVIII wieku (Grabie, Pcim, Łapanów, Łazany). Ołtarze boczne w Stryszowie cechuje duża dekoracyjność dzięki obficie zastosowanej ornamentyce wypełniającej niemal wszystkie pola struktury, mimo stosunkowo ubogiej dekoracji rzeźbiarskiej w postaci wyłącznie dwóch par puttów. Retabula dekorowane są ornamentyką regencyjną o motywach takich jak wstęga czy kampanule, przeplataną z pojawiającym się miejscami akantem. Ornament akantowy występował z końcem XVII i początkiem XVIII wieku (około 1700), regencyjny zaś w okresie regencji Franciszka Orleańskiego (1715-1723) i później, jakkolwiek z powodzeniem stosowano te motywy w latach trzydziestych i czterdziestych XVIII wieku w dekoracji ołtarzy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia ołtarza.

Streszczenie

Ołtarz boczny powstał po wybudowaniu nowego kościoła w 1742 roku, ale przed 1745 rokiem, a więc datą konsekracji widniejącą na portatylu sąsiedniego retabulum bocznego. Nastawa ołtarzowa przedstawia typ aediculowy, czyli prostej jednokondygnacyjnej struktury, ujętej parą podpór, ze zwieńczeniem.

Bibliografia