Apoteoza św. Jana Kantego

Dzieje zabytku

Obraz św. Jana Kantego powstał zapewne po 1767 roku w związku z kanonizacją świętego. Prawdopodobnie w drugiej połowie XX wieku został przycięty i zamontowany wtórnie do zwieńczenia ołtarza głównego, gdyż nie został wymieniony w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” z 1953 roku.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta z przedstawieniem św. Jana Kantego klęczącego wśród obłoków, w towarzystwie aniołów. Święty zwrócony jest w trzech czwartych w prawo, z uniesioną głową i rękoma rozłożonymi na boki. Twarz ma szczupłą, o starczych rysach, głęboko osadzonych oczach, skierowanych do góry, uniesionych brwiach, garbatym nosie oraz rozchylonych, pełnych ustach. Twarz okolona jest krótką, gęstą, siwą brodą i włosami. Wokół głowy nimb. Ubrany jest w czarną togę profesorską z czerwoną podszewką, biały mucet, z widocznym błękitnym kołnierzykiem. W dolnej części obrazu obłok, na którym klęczy Jan Kanty, flankowany jest dwoma aniołami, z głowami skierowanymi w stronę świętego. Przedstawienie ukazane na tle skłębionego szaro-żółtego nieba, rozświetlonego wokół głowy świętego.

Zarys problematyki artystycznej

Pierwowzorem dla obrazu św. Jana Kantego ze Stryszowa mogła być grafika „Sanctus Johannes Cantius Polonus Presbyter Secularis et / in Alma Universitate Cracoviensi S. Theologiae Doctor et Professor” wykonana przez Angela Campanella w Rzymie około 1767 roku lub obraz Salvatora Monosilia, według którego została wykonana wskazana grafika. Za wzorem obraz powtarza w całości układ kompozycyjny razem z towarzyszącymi świętemu aniołami. Obraz ze Stryszowa prawdopodobnie pierwotnie był większy i został później przycięty z czterech stron, świadczą o tym ucięte postacie aniołów oraz puttów w górnej części dzieła. Na pierwowzorze św. Jan Kanty klęczy na wyodrębnionym obłoku podtrzymywanym po bokach przez anioły (lewy anioł ukazany jest w całości, prawy w półpostaci) i od spodu przez putto trzymające tkaninę. W górnej części obrazu znajdowały się trzy pary uskrzydlonych główek anielskich.
Obraz „Apoteoza św. Jana Kantego” reprezentuje niezwykle wysoki poziom artystyczny. Charakteryzuje go bardzo plastyczny sposób malowania twarzy i dłoni świętego z wyodrębnionymi, zaróżowionymi detalami, jak nos, policzki i opuszki palców, a także swoboda w upozowaniu postaci, miękki i plastyczny modelunek światłocieniowy, łagodne przejścia tonalne. Poziom wykonania dzieła oraz jego cechy formalne świadczą o tym, że raczej nie zostało namalowane przez polskiego artystę z tego czasu. Podobnie ikonografia, która jest niemal niespotykana na ziemiach polskich. Być może obraz został namalowany w Rzymie i sprowadzony do Rzeczypospolitej po kanonizacji św. Jana Kantego.
Święty Jan pochodził z Kęt, z rodziny mieszczańskiej, studiował na Uniwersytecie Krakowskim, na którym uzyskał stopień magistra teologii i gdzie później wykładał. Uważany jest za jednego z najbardziej uczonych świętych polskich. W ikonografii przedstawiany jest jako dojrzały mężczyzna, w todze profesorskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Płótno przycięte z czterech stron, pokryte krakelurami, zabrudzone.

Streszczenie

Obraz św. Jana Kantego powstał zapewne po 1767 roku w związku z kanonizacją świętego. Prawdopodobnie w drugiej połowie XX wieku został przycięty i zamontowany wtórnie do zwieńczenia ołtarza głównego. Pierwowzorem dla obrazu św. Jana Kantego mogła być grafika „Sanctus Johannes Cantius Polonus Presbyter Secularis et / in Alma Universitate Cracoviensi S. Theologiae Doctor et Professor” wykonana przez Angela Campanella w Rzymie około 1767 roku lub obraz Salvatora Monosilia, według którego została wykonana wskazana grafika. Być może obraz został namalowany w Rzymie i sprowadzony do Rzeczypospolitej po kanonizacji św. Jana Kantego.

Bibliografia