Ambona

Dzieje zabytku

Ambona powstała w trzeciej ćwierci XVIII wieku, prawdopodobnie wkrótce po wybudowaniu kościoła w 1761 roku.

Opis

Ambona nadwieszona z dostępem w postaci jednobiegowych schodów usytuowanych z prawej strony kosza. Kosz na rzucie półkolistym, z podwieszoną szyszką u spodu. Ścianki kosza flankowane dwoma spływami wolutowymi. Cokół kosza zaakcentowany szeregiem form przypominających obłoki. Ścianki kosza podzielone na sześć pionowych, prostokątnych, o wciętych półkoliście krótszych bokach, wypełnionych dekoracją z motywów rocaille. Gzyms profilowany, przełamany na osi spływów. Na wolutach spływów oraz pośrodku kosza osadzone trzy figury aniołków. Zaplecek rozszerzający się ku dołowi, flankowany parą spływów; w jego polu obraz w kształcie pionowego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z przedstawieniem św. Jana Nepomucena. Zaplecek ujęty z boków i zwieńczony spiętą kotarą z frędzlami. Baldachim na planie analogicznym jak kosz, o wysokim, profilowanym dolnym brzegu, obwiedziony od dołu lambrekinem z frędzlami. W polu podniebienia baldachimu gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii, z przodu na brzegu baldachimu kartusz z motywu rocaille. Podniebienie baldachimu w kolorze niebieskim, na polu gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii, z przodu rocaille'owy kartusz. Szczyt baldachimu w formie wysokiego postumentu, na którym ustawiona rzeźba Michała Archanioła zwyciężającego szatana. Po bokach postumentu dwa rzeźbione aniołki. Święty Michał Archanioł ukazany w pozycji stojącej o esowato wygiętej sylwetce, z prawą ręką uniesioną wysoko ku górze, w której trzyma płomienisty miecz, w lewej owalna tarcza z monogramem Chrystusa i trzema gwoździami, lewą stopą depcze leżącego szatana. Ubrany w strój legionisty rzymskiego, skrzydła złocone, szeroko rozłożone. Szatan ukazany w monstrualnej postaci, w pozycji leżącej na brzuchu, z lewą nogą uniesioną wysoko ku górze. Postać polichromowana na czarno, detale (oczy, usta, rogi, paznokcie) na czerwono. Aniołki ukazane w poruszonych pozach, przepasane srebrną chustką, z szeroko rozłożonymi złoconymi skrzydłami. Balustrada schodów zamknięta od dołu cokołem i od góry profilowanym gzymsem, zdobiona w polu romboidalną płyciną, zakończona słupkiem z wazonem płomienistym na szczycie. Struktura ambony polichromowana na kolor jasno i ciemnobeżowy, detale i płyciny na kolor niebieski, ornamentyka złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona reprezentuje rozwiązanie typowe dla drugiej połowy XVIII wieku. Zastosowane motywy były wykorzystywane przez wielu innyh snycerzy w tym okresie, np. zdobienie zaplecka ambony podwieszoną kotarą oraz lambrekinem u spodu baldachimu stosował Wojciech Rojowski (ambona w kościele oo. Jezuitów w Starej Wsi, ambona w kościele oo. Paulinów na Skałce w Krakowie). Obraz św. Jana Nepomucena na zaplecku ambony przypisywany jest Szymonowi Kawalskiemu, polskiemu malarzowi działającemu na Spiszu od lat sześćdziesiątych XVIII wieku. Obraz jest niestety silnie przemalowany. Podniebienie baldachimu zdobi płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii, która symbolizuje natchnienie Duchem Świętym, tego który przemawia. Z kolei zwieńczenie ambony zdobi rzeźba Michała Archanioła zwyciężającego szatana. Scena ta powiązana z gronem aniołów umieszczonych na ambonie jest ilustracją wydarzeń opisanych w Apokalipsie św. Jana: „I nastąpiła walka na niebie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem. I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie, ale nie przemógł, i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło. I został strącony wielki Smok, Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan, zwodzący całą zamieszkałą ziemię, został strącony na ziemię, a z nim strąceni zostali jego aniołowie”. Michał Archanioł począwszy od późnego renesansu przedstawiany był na podobieństwo starożytnego wojownika, ubranego w pancerz i tunikę oraz płaszcz przypominający chlamidę, który w rękach trzyma tarczę i miecz płomienisty, a stopą depcze szatana o monstrualnej postaci.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, widoczne ubytki warstwy malarskiej i pękniecia.

Streszczenie

Ambona powstała w trzeciej ćwierci XVIII wieku, prawdopodobnie wkrótce po wybudowaniu kościoła w 1761 roku. Jej struktura przedstawia się typowo na tle ambon z drugiej połowy XVIII wieku i była wykorzystywana przez wielu rzeźbiarzy w tym okresie, np. zdobienie zaplecka ambony podwieszoną kotarą oraz lambrekinem u spodu baldachimu stosował Wojciech Rojowski. Obraz św. Jana Nepomucena na zaplecku ambony przypisywany jest Szymonowi Kawalskiemu, polskiemu malarzowi działającemu na Spiszu od lat sześćdziesiątych XVIII wieku. Podniebienie baldachimu zdobi płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii, która symbolizuje natchnienie Duchem Świętym, tego który przemawia. Natomiast w zwieńczeniu ambony znajduje się rzeźba Michała Archanioła zwyciężającego szatana.

Bibliografia