Dwa anioły

Dzieje zabytku

Ołtarz główny jest trzecim z kolei ołtarzem w kościele św. Marcina. Według części badaczy dziejów kościoła w Krempachach ołtarz powstał około 1725 roku, o czym ma świadczyć zapis w kronice parafialnej z tego samego roku, w której zanotowano informację o nowo wyrzeźbionej nastawie, pomalowanej, posrebrzonej i pozłoconej przez austriackiego malarza Jana Grimma „S. Martini aram noviter sculptam per Senem Joannnem Grimm Rakussiensem Pictorem, pictam, inargentatam et inauratam fuisse”. Jednakże ołtarz główny jest obficie dekorowany ornamentem rokokowym, co przesuwa jego datowanie na drugą połowę XVIII wieku. Budowa nowej nastawy, bądź silna przebudowa starej mogła być związana z pożarem kościelnego dachu, który miał miejsce w 1788 roku. Być może ucierpiała wtedy również poprzednia nastawa sprzed 1725 roku. Jedynie dwie pary aniołów (flankujące tabernakulum oraz figury znajdujące się w zwieńczeniu ołtarza) zostały wykonane wraz z całą nastawą w drugiej połowie XVIII wieku. Pozostałe figury z pierwotnego zespołu rzeźbiarskiego ołtarza zostały wymienione na nowe w późniejszych epokach.

Opis

Figury aniołów flankujące tabernakulum ołtarza głównego. Anioły są ukazane w pozycji siedzącej, frontalnie, z jedną ręką złożoną na piersi, drugą odsuniętą w bok, z jedną nogą ugiętą w kolanie i widoczną spod szaty, a drugą pod nią schowaną, z głową delikatnie uniesioną ku górze; u pleców srebrne, szeroko rozłożone skrzydła. Twarz anioła po lewej owalna, o pucułowatych policzkach, mocno czerwonych i delikatnie rozchylonych ustach, małym i szerokim nosie, oczach skierowanych ku górze. Włosy ciemnobrązowe, średniej długości, kędzierzawe i zasłaniające uszy. Twarz anioła po prawej owalna, o pucułowatych policzkach, otwartych ustach, długim i szerokim na końcu nosie, oczach skierowanych do góry, okolona długimi i bujnymi włosami. Aniołek po lewej odziany jest w srebrną szatę ze złoconą podszewką, założoną na biodra i osłaniającą nogi, zawieszoną na złotym pasku przechodzącym przez piersi. Anioł po prawej ubrany jest w srebrną szatę ze złoconą podszewką założoną na prawe ramię, odsłaniającą jedną nogę. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i skrzydła złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Figury ukazują aniołów siedzących po bokach tabernakulum ołtarza głównego, adorujących i wychwalających Boga. Warto zwrócić uwagę, iż rzeźby posiadają subtelny modelunek ciała oraz ukazują ekspresję ujęcia w okazałych gestach i mimice twarzy, co świadczy o ich rokokowej proweniencji. Powstały zatem wraz ze strukturą ołtarza w drugiej połowie XVIII wieku. Niestety nieznana jest atrybucja rzeźb. Anioły zgodnie z tradycją ikonograficzną ubrane są w tuniki podwiązane pasem i przedstawiają młodzieńców o męskich cechach twarzy. Mają bose stopy, które symbolizują gotowość spełnienia boskich poleceń oraz skrzydła oznaczające szybkość przenoszenia się z miejsca na miejsce. Według Molanusa, kontrreformacyjnego katolickiego teologa, z którego poglądów na temat chrześcijańskiej ikonografii często czerpali nowożytni artyści, pas ten oznacza duchową gotowość do posług, powściągliwość i czystość. W sztuce nowożytnej jeden pas przechodzi często przez piersi anioła (tak jak na omawianych dziełach), a drugi opasuje jego biodra. Misję posłańców najlepiej odzwierciedla również polskie tłumaczenie greckiego słowa „aggelos”, czyli „poseł”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, zabrudzenia powierzchni, figura anioła po lewej stronie pęknięta w partii szyi.

Streszczenie

Figury aniołów flankujące tabernakulum ołtarza głównego oraz figury aniołów znajdujące się w jego zwieńczeniu zostały wykonane w tym samym czasie, co cała struktura ołtarza – w drugiej połowie XVIII wieku. Figury ukazują aniołów adorujących i wychwalających Boga. Niestety nieznana jest atrybucja rzeźb. Anioły zostały ukazane zgodnie z tradycją ikonograficzną: mają bose stopy i są ubrane w tuniki podwiązane pasem, oznaczające ich gotowość do misji – posłańców Boga. Pozostałe figury z zespołu rzeźbiarskiego ołtarza zostały wymienione na nowe w późniejszych epokach.

Bibliografia