Chrystus Zmartwychwstały

Dzieje zabytku

Rzeźbę Chrystusa Zmartwychwstałego wykonano w drugiej połowie XIX wieku i wtórnie umieszczono w zwieńczeniu ołtarza głównego z drugiej połowy XVIIII wieku. Ołtarz główny jest trzecim z kolei ołtarzem w kościele św. Marcina. Według części badaczy dziejów kościoła w Krempachach ołtarz powstał około 1725 roku, o czym ma świadczyć zapis w kronice parafialnej z tego samego roku, w którym zanotowano informację o nowo wyrzeźbionej nastawie, pomalowanej, posrebrzonej i pozłoconej przez austriackiego malarza Jana Grimma „S. Martini aram noviter sculptam per Senem Joannnem Grimm Rakussiensem Pictorem, pictam, inargentatam et inauratam fuisse”. Jednakże ołtarz główny jest obficie dekorowany ornamentem rokokowym, co przesuwa jego datowanie na drugą połowę XVIII wieku. Budowa nowej nastawy, bądź silna przebudowa starej mogła być związana z pożarem kościelnego dachu, który miał miejsce w 1788 roku. Być może ucierpiała wtedy również poprzednia nastawa sprzed 1725 roku. Rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego być może zastąpiła inną figurę. Według inwentarza z początku XX wieku pierwotne rzeźby z ołtarza głównego zostały przeniesione na wieżę kościelną.

Opis

Rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego otoczona obłokami i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Chrystus ukazany w postawie stojącej na niskim cokole, frontalnie, w delikatnym kontrapoście z prawą nogą ugiętą w kolanie, w lewej dłoni trzyma chorągiew, prawą wysoko uniesioną do góry czyni gest błogosławieństwa. Twarz podłużna, szczupła, z małymi i wąskimi ustami, długim i wąskim nosem, wzrokiem skierowanym na wprost, okolona długimi, ciemnobrązowymi włosami z przedziałkiem pośrodku, opadającymi na plecy oraz krótką brodą. Chrystus jest ubrany w czerwony płaszcz ze złotą podszewką, założony na lewe ramię i odsłaniający klatkę piersiową. Na dłoniach, stopach i boku widoczne ślady męki. Cokół niski, o nieregularnych bokach, pomalowany na zielono. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, podszewka płaszcza złocona, drzewce chorągwi srebrzone. Obłoki bujne, srebrzone. W górnej części kompozycji, po bokach Chrystusa cztery uskrzydlone główki anielskie. Główki o obficie pucułowatych policzkach, wydatnych podbródkach, długich i szerokich na końcach nosach, o średniej długości ciemnobrązowych włosach z zakolami, ułożonymi po bokach w duże pukle, skrzydełka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu ołtarza głównego w kościele w Krempachach przedstawia triumfującego Zbawiciela, który powstał z grobu. Reprezentuje klasyczne ujęcie ikonograficzne Zmartwychwstałego, wykształcone jeszcze w średniowieczu: Chrystus jest półnagi, ma założony czerwony płaszcz, jedną ręką błogosławi, a w drugiej trzyma chorągiew – symbol triumfu nad grzechem i śmiercią. Chorągiew w liturgii chrześcijańskiej używana była od X wieku. Składa się z drzewców z przymocowanym płatem zwieszającej się tkaniny, na której zwykle umieszczony jest znak krzyża. U dołu może być zakończona prosto lub wycięta w dwa ząbki zdobione dodatkowo frędzlami, tak jak w przypadku omawianej rzeźby. Pierwszą, znaną chrześcijańską chorągwią było labarum Konstantyna Wielkiego, na którym pierwotnie osadzony był orzeł (symbol Jowisza), a dopiero później symbole Chrystusa. Według przekazu Euzebiusza z Cezarei zmiana ta nastąpiła w 312 roku, kiedy przed bitwą przy moście Mulwijskim cesarz Konsantyn zobaczył na niebie świetlisty krzyż, a pod nim napis w języku greckim „Z tym znakiem zwyciężysz". Kontynuacją tego typu chorągwi były: chorągwie kościelne używane w średniowieczu jako sztandary wojenne, przyozdobione postaciami świętych i noszone na czele wojska; chorągwie papieskie oraz chorągiew, którą trzyma w ręku Chrystus Zmartwychwstały w ikonografii sztuki sakralnej. Drugim ważnym elementem tego przedstawienia jest purpurowy płaszcz. Płaszcz oprócz dzieł ukazujących Chrystusa Zmartwychwstałego jest również obecny na innych przedstawieniach: Chrystusa Umęczonego, Ecce Homo, Tłoczni mistycznej, w scenach Sądu Ostatecznego, czy Naigrywania w sztuce bizantyńskiej. Purpura jest znakiem godności królewskiej, ale oznacza również krew, przez co symbolizuje męczeństwo i śmierć Chrystusa. Umieszczanie figury Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu ołtarzy spotyka się niezwykle rzadko, dlatego rzeźba ta stanowi bardzo interesujący przykład tego typu ideowego rozwiązania wystroju ołtarza. Rzeźba powstała prawdopodobnie w warsztacie prowincjonalnym w drugiej połowie XX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu ołtarza głównego w kościele w Krempachach przedstawia triumfującego Zbawiciela, który powstał z grobu. Reprezentuje klasyczne ujęcie ikonograficzne Zmartwychwstałego, wykształcone jeszcze w średniowieczu: Chrystus jest półnagi, ma założony czerwony płaszcz, jedną ręką błogosławi, a w drugiej trzyma chorągiew – symbol triumfu nad grzechem i śmiercią. Umieszczanie figury Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu ołtarzy spotyka się niezwykle rzadko, dlatego rzeźba ta stanowi bardzo interesujący przykład tego typu ideowego rozwiązania wystroju ołtarza. Rzeźba powstała prawdopodobnie w warsztacie prowincjonalnym w drugiej połowie XX wieku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła, pracującego zapewne na obszarze Spisza.

Bibliografia