Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica na podstawie na planie koła, ustawiona na wysokim cokole w formie sześcianu i na niskiej prostopadłościennej kostce. Trzon w dolnej części wklęsły; nodus w formie wydłużonej kuli dekorowanej liśćmi akantu. Czara półkolista, puklowana, o wklęsło-wypukłym brzegu. Wewnątrz metalowa misa. Pokrywa w formie korony z drewnianą imitacją kameryzowania obręczy i 18 sytuowanymi naprzemiennie kwiatonami i pałkami oraz siedmiu kabłąkami, podtrzymującymi kulę z krzyżem. Pokrywa złocona i srebrzona, od wewnątrz malowana na czerwono.
Zdjęcie nr 2: Chrzcielnica na podstawie na planie koła, ustawiona na wysokim cokole w formie sześcianu i na niskiej prostopadłościennej kostce. Trzon w dolnej części wklęsły; nodus w formie wydłużonej kuli dekorowanej liśćmi akantu. Czara półkolista, puklowana, o wklęsło-wypukłym brzegu. Wewnątrz metalowa misa. Pokrywa w formie korony z drewnianą imitacją kameryzowania obręczy i 18 sytuowanymi naprzemiennie kwiatonami i pałkami oraz siedmiu kabłąkami, podtrzymującymi kulę z krzyżem. Pokrywa złocona i srebrzona, od wewnątrz malowana na czerwono.

Chrzcielnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Wielka Wieś
Miejscowość
Biały Kościół
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Bolechowice
Parafia
Św. Mikołaja
Miejsce przechowywania
nawa główna
Identyfikator
DZIELO/10920
Kategoria
chrzcielnica
Ilość
1
Czas powstania
czwarta ćwierć XIX wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
marmur, techniki kamieniarskie; drewno, rzeźbione, polichromowane, złocone, srebrzone
Wymiary podstawowe
wysokość – 140 cm
Inne wymiary – pokrywa: wysokość 60 cm
Wymiary szczegółowe
Średnica czary – 61 cm
Wymiary szczegółowe
Średnica czary – 61 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Chrzcielnica wraz z całą oprawą architektoniczną powstała prawdopodobnie w czwartej ćwierci XIX wieku. Oprawę chrzcielnicy wykonał Paweł Turbas z Olkusza.

Opis

Chrzcielnica na podstawie na planie koła, ustawiona na wysokim cokole w formie sześcianu i na niskiej prostopadłościennej kostce. Trzon w dolnej części wklęsły; nodus w formie wydłużonej kuli dekorowanej liśćmi akantu. Czara półkolista, puklowana, o wklęsło-wypukłym brzegu. Wewnątrz metalowa misa. Pokrywa w formie korony z drewnianą imitacją kameryzowania obręczy i 18 sytuowanymi naprzemiennie kwiatonami i pałkami oraz siedmiu kabłąkami, podtrzymującymi kulę z krzyżem. Pokrywa złocona i srebrzona, od wewnątrz malowana na czerwono.

Zarys problematyki artystycznej

Chrzcielnica ustawiona na tle architektonicznej oprawy, wykonanej przez Pawła Turbasa w czwartej ćwierci XIX wieku tworzy integralny zespół wyposażenia świątyni wraz z ołtarzami i amboną. Chrzcielnica należy do typowych dzieł reprezentujących tę gałąź rzemiosła artystycznego. Interesujący motyw zdobi czarę. Dekoracja, zwana puklowaniem była charakterystyczna dla sztuki w XVI i XVII wieku i odtąd, aż po czasy współczesne występowała przede wszystkim w złotnictwie i na czaszach chrzcielnic.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji z 2017 roku.

Streszczenie

Chrzcielnica wraz z całą oprawą architektoniczną powstała prawdopodobnie w czwartej ćwierci XIX wieku. Oprawę chrzcielnicy wykonał Paweł Turbas z Olkusza.

Bibliografia

"Słownik terminologiczny sztuk pięknych", Warszawa 2011
Wiśniewski Jan, "Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem", Marjówka Opoczyńska 1933

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Ambona wisząca, przyścienna, z wejściem od prawej strony. Kosz na planie ośmioboku, na niskim cokole, od dołu ujęty ośmiobocznym podwieszeniem. Ścianki kosza zdobione prostokątnymi płycinami wypełnionymi stylizowaną wicią liści akantu z czteropłatkowym kwiatkiem pośrodku. Parapet w formie prostego belkowania, którego imposty wsparte są małymi hermami – główkami połączonymi z dekoracją naśladującą ornament małżowinowo-chrząstkowy. Zaplecek w kształcie stojącego prostokąta w profilowanej i złoconej ramie, w górnej partii ujęty po bokach wicią akantu ze stylizowanymi podwieszonymi kampanulami; w polu umieszczone tablice dekalogu na obłokach. Baldachim na planie ośmioboku, z wydatnym, profilowanym gzymsem, zwieńczony kabłąkami spiętymi i podtrzymującymi krzyżyk łaciński zatknięty na kuli. Na podniebieniu baldachimu, w ośmiobocznej płycinie rzeźbiona gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii złożonej z wiązek promieni o nierównej długości. Balustrada schodów zdobiona wydłużonym, stylizowanym ornamentem małżowinowo-chrząstkowym umieszczonym w płytkiej, romboidalnej płycinie. Struktura polichromowana w kolorze beżowym, profile i ornamenty złocone oraz posrebrzone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Epitafium w kształcie leżącego prostokąta, zwieńczone krzyżykiem na półkolistej stopie z ramionami w formie spłaszczonych kół. W narożach umieszczone są wielopłatkowe kwiatki, a w polu złocona inskrypcja „D(eo) O(ptimo) M(aximo) / Emilij z Jasińskich / Przechadzkiej / w 30ym r(oku) życia zmarłej, dnia / 2go Września 1840 r(oku) w Żalu / pozostały Małżonek z troigiem / dziecmi pomnik ten położył / z proźbą przechodnia o westchnienie / za Jej Duszę do Boga.”
płyta nagrobna
Epitafium Emilii z Jasińskich Przechadzkiej
Zdjęcie nr 1: Kościół jest usytuowany w centrum wsi Biały Kościół, na północ od głównej drogi z Krakowa do Olkusza. Teren wokół niego jest otoczony wysokim, kamiennym murem, otynkowanym. Główne wejście znajduje się w murze od zachodu z bramką i dwiema furtkami, flankowanymi przez cztery masywne filary, zdobione ostrołukowymi blendami. Na szczycie filarów ustawione są rzeźby św. Mikołaja i św. Stanisława oraz dwa wazony płomieniste po bokach. Na południowy zachód od kościoła wybudowana jest w ogrodzeniu kaplica. Ponadto w murze są jeszcze trzy wnęki, przykryte daszkami, w których umieszczone są figury. Kościół jest orientowany, murowany, otynkowany. Wnętrze świątyni tworzy niewielkie, prostokątne, jednoprzęsłowe prezbiterium zakończone prostą ścianą i nakryte pozornym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Nawa jest szersza, na planie prostokąta, nakryta drewnianym stropem z kasetonami, oddzielona od prezbiterium szeroką ostrołukową arkadą w ścianie tęczowej. Od południa do prezbiterium przylega założona na planie prostokąta zakrystia ze sklepieniem beczkowym (pozostawiona ze starego kościoła). Do tej części wzdłuż południowej ściany nawy przylegają kruchta oraz nowo wybudowana druga zakrystia. Na zachodniej ścianie nawy chór muzyczny, dostępny klatką schodową od strony nawy. Nawę oświetlają umieszczone w południowych i północnych ścianach prostokątne, zamknięte ostrołukowo, rozglifione okna. Na ścianie północnej trzy, a na południowej dwa oraz jedno mniejsze, usytuowane pośrodku nawy nad kruchtą. W prezbiterium są dwa okna na ścianie wschodniej. Wszystkie otwory okienne w kościele wypełnione są witrażami. Do świątyni prowadzą trzy wejścia: główne od strony zachodniej, drugie przez zakrystię od strony wschodniej oraz trzecie przez kruchtę od południa. Wejście główne prowadzi poprzez dwuskrzydłowe drzwi z kruchty pod wieżą. Drzwi między kruchtą a nawą główną są dębowe, przeszklone; za nimi zamocowana jest metalowa krata. W zewnętrznej elewacji kościoła widoczny jest niewysoki, kamienny cokół, wykonany z regularnych ciosów kamienia. Prezbiterium niższe od nawy. We wschodniej ścianie, pomiędzy dwoma oknami znajduje się niewielka wnęka, zakończona łukiem półkolistym z figurą Matki Boskiej w polu; powyżej w trójkątnym szczycie umieszczone jest niewielkie, wąskie okienko zakończone łukiem ostrołukowym. Elewacje są bez podziałów architektonicznych. Do zachodniej fasady kościoła dostawiona jest założona na planie kwadratu trójkondygnacyjna wieża-dzwonnica. Poszczególne kondygnacje ustawione są na niskich cokołach i zamknięte profilowanymi gzymsami. W dolnej kondygnacji na osi kościoła, prostokątne wejście do kruchty zaakcentowane rozglifionym portalem w kształcie ostrołukowej arkady i dwustopniowymi schodami. W drugiej kondygnacji ostrołukowe okno zamknięte parą ostrołukowych blend, połączonych jednym parapetem, od góry zamknięte dekoracyjnym trójarkadkowym fryzem. Trzecia kondygnacja ośmioboczna, w każdej ze ścian naprzemiennie ostrołukowe okno lub blenda. Całość nakryta ośmiobocznym, smukłym dachem wieżowym, zakończonym krzyżem osadzonym na kuli; u dołu artykułowanym ośmioma, małymi wieżyczkami. Po bokach wieży, na ścianie zachodniej nawy dwie prostokątne blendy, zamknięte ostrołukowo. Prezbiterium i nawa przykryte stromymi dachami dwuspadowymi. Wieżyczka na sygnaturkę ośmioboczna z latarnią.
kościół
Kościół św. Mikołaja w Białym Kościele
Zdjęcie nr 1: Kropielnica ustawiona na prostopadłościennej podstawie; ośmioboczna, cokół zdwojony, trzon prosty opleciony w górnej części wąską opaską. Czara również ośmioboczna, od dołu dekorowana na każdym boku wyciętymi ostrołukowymi arkadkami. Misa wystająca ponad czarę.
kropielnica
Kropielnica
Zdjęcie nr 1: Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Maria ukazana w półpostaci z Dzieciątkiem na lewym ręku. Dzieciątko zwrócone trzy czwarte w prawo, w pozycji siedzącej, z głową skierowaną w stronę matki, z uniesioną prawą rączką w geście błogosławieństwa, z lewą wspartą na księdze. Twarze o delikatnych rysach, karnacje ciemne. Postacie przybrane złoconą sukienką, ozdobioną małymi gałązkami z drobnymi kwiatkami. Na głowach Marii i Dzieciątka korony zamknięte, dekorowane różnokolorowymi kamieniami. Tło obrazu jednolite, czarne. Obraz umieszczony w wąskiej, prostej i złoconej ramie. Na odwrociu napis „+ / Consecrata. / I(mmaculata) B(eata) M(aria) V(irgo) / Pin(xit) Cracovie(nsis) / A(nno) D(omini) 1698”.
obraz
Matka Boska z Dzieciątkiem
Zdjęcie nr 1: Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na trójstrefowym cokole, dolnym murowanym. Mensa ołtarzowa kamienna, wsparta na dwóch konsolach, o profilowanym brzegu z inskrypcją „S(ANC)TI MART(YRES) STANISLAE EP(ISCOPE) CRACOVIAEN(SI) ET THOMA EP(ISCOPE) CANTUARIEN(SI) ORATE PRO NOBIS”. Tabernakulum w formie drewnianej, prostopadłościennej skrzynki, ustawione na niskim cokole, zamknięte niewielkim gzymsem. Drzwiczki dwuskrzydłowe z aplikowanymi literami alfa i omega. Cokół nastawy zdobiony w dolnej partii parą konsolek z liśćmi akantu, powyżej prostokątne płyciny z rzeźbionymi główkami aniołków. Pośrodku cokół dekorowany prostokątną płyciną zamkniętą łukiem dwuramiennym z uskokiem. W polu płaskorzeźbiona dekoracja złożona z korony cierniowej na tle promienistej glorii oraz stylizowanych wici roślinnych akantu oraz rocaille’u. Kondygnacja ujęta zwielokrotnionymi parami pilastrów o kanelowanych trzonach i stylizowanych kapitelach kompozytowych. Podpory wspierają pełne belkowanie wyłamane na ich osi oraz przerwany, półkolisty przyczółek na osi zewnętrznej. W polu środkowym płytka nisza w formie stojącego prostokąta zamknięta łukiem odcinkowym nadwieszonym, ujęta profilowaną ramą, wewnątrz obraz z przedstawieniem św. Antoniego Padewskiego. Zwieńczenie ustawione na niewielkim cokole, w formie stojącego prostokąta flankowanego parą kanelowanych pilastrów, wspierających profilowany gzyms i ustawione po bokach wazony. Całość zakończona ornamentalnym szczytem ze stylizowaną muszlą palmetową. W polu płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii. Poniżej w partii fryzu rzeźba Boga Ojca. Po bokach zwieńczenia spływy wolutowe ozdobione kampanulami. Struktura polichromowana w kolorze białym, kolumny, profile i ornamentyka złocone, detale srebrzone.
ołtarz
Ołtarz boczny

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Na niskiej prostopadłościennej podstawie, niewielka stopa z trzonem w typie balustradowej lalki podtrzymującej półkulistą czarę o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Na trzonie ryty kartusz z godłem herbu Zadora pod kapeluszem z sześcioma chwostami po każdej ze stron, w trzech rzędach. Pokrywa w formie korony zamkniętej, z sześcioma kabłąkami złączonymi kulą i krzyżem; obręcz i kabłąki z malowanymi rautami i kaboszonami imitującymi kamienie jubilerskie. Wewnątrz korony grupa rzeźbiarska: Chrystus w Jordanie, z rękoma w geście modlitwy i św. Jan Chrzciciel polewający wodą głowę Jezusa.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica na rzucie ośmioboku, trzon i czara również są ośmioboczne. Cokół dwustopniowy, stopnie oddzielone od siebie zaoblonym uskokiem, w górnej części łagodnie przechodzą w trzon. W środkowej partii trzonu spłaszczony ośmioboczny pierścień dekorowany taśmą z płaskorzeźbionymi rozetkami. Czara rozchylająca się ku górze, z profilowaną podstawą, rozczłonkowana ostrołukowatymi płycinami, zakończona profilowanym gzymsem. Ośmioboczna pokrywa o polach z wyciętymi płycinami zamkniętymi potrójnymi łukami półkolistymi jest zwieńczona profilowanym gzymsem z koronką i nakryta daszkiem. Nad nim podstawa ujęta od dołu arkadkowaniem z grupą rzeźbiarską Chrztu w Jordanie. Chrystus stoi w rzece z rękami założonymi na piersi, opasany na biodrach długą białą tkaniną. Przed nim, na skale stoi św. Jan Chrzciciel, ubrany w wielbłądzią skórę z prawą ręką trzymającą naczynie z wodą nad głową Chrystusa, a lewą wyciągniętą do przodu. Nad nim unosi się gołębica Ducha Świętego.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica gotycka w kształcie kielicha. Posiada kolistą stopę, która przechodzi w stożkowato zwężającą się tuleję z wydatnym wałkiem w połowie wysokości. Czara dołem lekko zaokrąglona, rozchylająca się ku górze. Płaszcz dekorowany u dołu i poniżej górnej krawędzi wąskimi pasami z minuskułowymi napisami, przedzielone motywem lilii: MARIA ROSA ROT HIS UNS, ANNO DOMINI 1462. Pomiędzy nimi rozmieszczone są na obwodzie cztery plakietki przedstawiające trójpostaciową Grupę Ukrzyżowania oraz frontalny wizerunek księcia zatorskiego Wacława w całej postaci. W prawej ręce trzyma włócznię, lewą dłoń opiera na tarczy z orłem. Twarz okala broda zakończona w szpic oraz długie i sfalowane włosy. Głowę wieńczy niewysoka książęca mitra. Ubrany jest w długi płaszcz narzucony na późnogotycka zbroję. Drewniana pokrywa chrzcielnicy została dodana wtórnie.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica kielichowa, ustawiona na dużej podstawie na rzucie ściętego koła oraz na prostopadłościennym cokole na rzucie kwadratu. Trzon wklęsło-wypukły z uskokiem u spodu; nodus gruszkowaty, dekorowany czterema lwimi głowami trzymającymi w paszczach festony z podwieszonej tkaniny. Czara w formie bardzo spłaszczonej półkuli z wywiniętą i profilowaną krawędzią; dekorowana uskrzydlonymi główkami anielskimi na przemian z kokardami z podwieszonymi festonami z tkaniny. Pokrywa w formie baldachimu na rzucie sześcioboku, wypiętrzona, zwieńczona krzyżem.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnicą ustawiona na niskiej podstawie na planie kwadratu. Płaszcz stopy na planie ośmioboku, zwężający się ku górze, zamknięty profilowanym, ośmiobocznym pierścieniem. Trzon o przekroju ośmiobocznym. Czara o przekroju ośmiobocznym, wypukła, z wywiniętym brzegiem, w dolnej części dekorowana imitacją puklowania.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica usytuowana na postumencie na rzucie półkolistym i schodkowej, kwadratowej płycie. Jej trzon w typie gruszkowym dźwiga puklowaną, półkulistą czarę z profilowanym, ćwierćkolistym w przekroju wylewem. Pokrywa drewniana, bogato profilowana, malowana na czarno, zwieńczona złoconą kulą z krzyżem.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Jak cytować?

Maria Działo, "Chrzcielnica", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrzcielnica-10

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności