Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz wykonał w czwartej ćwierci XIX wieku Paweł Turbas. W polu głównym umieszczono obraz św. Antoniego Padewskiego z przełomu XIX i XX wieku Antoniego Hanusza.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na trójstrefowym cokole, dolnym murowanym. Mensa ołtarzowa kamienna, wsparta na dwóch konsolach, o profilowanym brzegu z inskrypcją „S(ANC)TI MART(YRES) STANISLAE EP(ISCOPE) CRACOVIAEN(SI) ET THOMA EP(ISCOPE) CANTUARIEN(SI) ORATE PRO NOBIS”. Tabernakulum w formie drewnianej, prostopadłościennej skrzynki, ustawione na niskim cokole, zamknięte niewielkim gzymsem. Drzwiczki dwuskrzydłowe z aplikowanymi literami alfa i omega. Cokół nastawy zdobiony w dolnej partii parą konsolek z liśćmi akantu, powyżej prostokątne płyciny z rzeźbionymi główkami aniołków. Pośrodku cokół dekorowany prostokątną płyciną zamkniętą łukiem dwuramiennym z uskokiem. W polu płaskorzeźbiona dekoracja złożona z korony cierniowej na tle promienistej glorii oraz stylizowanych wici roślinnych akantu oraz rocaille’u.

Kondygnacja ujęta zwielokrotnionymi parami pilastrów o kanelowanych trzonach i stylizowanych kapitelach kompozytowych. Podpory wspierają pełne belkowanie wyłamane na ich osi oraz przerwany, półkolisty przyczółek na osi zewnętrznej. W polu środkowym płytka nisza w formie stojącego prostokąta zamknięta łukiem odcinkowym nadwieszonym, ujęta profilowaną ramą, wewnątrz obraz z przedstawieniem św. Antoniego Padewskiego. Zwieńczenie ustawione na niewielkim cokole, w formie stojącego prostokąta flankowanego parą kanelowanych pilastrów, wspierających profilowany gzyms i ustawione po bokach wazony. Całość zakończona ornamentalnym szczytem ze stylizowaną muszlą palmetową. W polu płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii. Poniżej w partii fryzu rzeźba Boga Ojca. Po bokach zwieńczenia spływy wolutowe ozdobione kampanulami. Struktura polichromowana w kolorze białym, kolumny, profile i ornamentyka złocone, detale srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz w stylu eklektycznym wykonał Paweł Turbas, urodzony w 1851 roku w Bieńczycach koło Krakowa. Rzeźbiarz w 1883 roku poślubił Helenę Pasternak z Białego Kościoła. Dlatego też prawdopodobnie to jemu zlecono wykonanie wyposażenia świątyni. Niejasne są losy jego edukacji artystycznej. Pośrednio miał być wychowankiem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych za czasów Jana Matejki. Przez jakiś czas pracował też w zakładzie rzeźbiarskim Franciszka Wyspiańskiego (ojca Stanisława Wyspiańskiego). W trakcie działalności miał wielu współpracowników, m.in. syna Władysława oraz stolarzy i rzeźbiarzy z miejscowości, gdzie aktualnie realizował zamówienia. Często też przeprowadzał się z rodziną do miejsca, w którym wykonywał zlecenia. W jego twórczości widoczne są wpływy historyzmu i inspiracje Witem Stwoszem, ale również regionalnymi twórcami, swoimi współpracownikami. Wykonywał dzieła zarówno w stylu neogotyckim, jak i neobarokowym.

Umieszczony w polu głównym obraz namalował Antoni Hanusz, urodzony w Bolechowie, prawdopodobnie w 1855 roku. W latach 1880-1890 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W kościołach archidiecezji krakowskiej do tej pory odnaleziono tylko dwa dzieła Hanusza o identycznej kompozycji, przedstawiające św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem (omawiany obraz) oraz wizerunek w kościele Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Korzkwi. Przedstawiony na obrazie św. Antoni, czyli Fernando Bullone urodził się około 1195 roku w Lizbonie w Portugalii. W wieku około 15 lat wstąpił do zakonu kanoników regularnych św. Augustyna, przyjmując imię Antoni. W 1220 roku przystąpił do zakonu braci mniejszych. Zmarł w 1231 roku. Na obrazie został ukazany z Dzieciątkiem na ręku, które bardzo często występuje w jego ikonografii. Według legendy Jezus miał mu się ukazać, by zapewnić go o miłości Boga. Ponadto na obrazie znajduje się biała lilia symbolizująca czystość.

Streszczenie

Ołtarz wykonał w czwartej ćwierci XIX wieku Paweł Turbas. W polu głównym umieszczono obraz św. Antoniego Padewskiego z przełomu XIX i XX wieku pędzla Antoniego Hanusza.

Bibliografia