Oprawa architektoniczna chrzcielnicy

Dzieje zabytku

Oprawę architektoniczną chrzcielnicy wykonał Paweł Turbas w 1885 roku. Konserwację obiektu przeprowadzono w 1960 i 2017 roku. Podczas ostatniej konserwacji wrócono do pierwotnej kolorystyki dzieła. Na widocznym zdjęciu oprawa architektoniczna znajduje się w kolorze białym, a po konserwacji z 2017 roku jest fladrowana ze złoconymi profilowaniami i ornamentyką.

Opis

Oprawa chrzcielnicy architektoniczna jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na czterostrefowym cokole wyłamanym na osi podpór, w środkowej przestrzeni chrzcielnica; w drugiej od dołu strefie silnie wysunięte do przodu wsporniki podtrzymywane przez konsole dekorowane liśćmi akantu; trzy strefy cokołu zdobione płycinami. Kondygnacja węższa od podstawy, ujęta parą pilastrów o kanelowanych trzonach i kapitelach kompozytowych wspierających pełne belkowanie wyłamane na ich osi, nad polem środkowym przyjmujące kształt łuku odcinkowego. W polu środkowym płycina ujęta profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem z płaskorzeźbioną sceną Chrztu Chrystusa z sygnaturą „1885 / P(AWEŁ) TURBAS”. Kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z wici roślinnej z kwiatami. Zwieńczenie w formie stojącego prostokąta o wklęsłych bokach przechodzących w duże woluty spływające na belkowanie, zamknięte dwoma falistymi fragmentami gzymsu przechodzącymi w przeciwstawnie zwrócone woluty; całość zakończona szczytem utworzonym z muszli flankowanej kwiatowymi festonami. W polu płycina w formie zbliżonej do zwieńczenia z płaskorzeźbioną półpostacią aniołka na obłoku, z rękoma rozłożonymi na boki. Struktura polichromowana w kolorze białym ze złoconymi profilami i ornamentyką oraz srebrzoną płaskorzeźbą.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura architektoniczno-rzeźbiarska została wykonana w stylu eklektycznym przez rzeźbiarza z Olkusza, Pawła Turbasa, urodzonego w 1851 roku w Bieńczycach koło Krakowa. Turbas w 1883 roku poślubił Helenę Pasternak z Białego Kościoła. Stąd też prawdopodobnie to jemu zlecono wykonanie wyposażenia świątyni. Niejasne są losy jego edukacji artystycznej. Pośrednio miał być wychowankiem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych za czasów Jana Matejki. Przez jakiś czas pracował też w zakładzie rzeźbiarskim Franciszka Wyspiańskiego (ojca Stanisława Wyspiańskiego). W trakcie działalności miał wielu współpracowników, m.in. syna Władysława oraz stolarzy i rzeźbiarzy z miejscowości, gdzie aktualnie realizował zamówienia. Często też przeprowadzał się z rodziną do miejsca, w którym wykonywał zlecenia. W jego twórczości widoczne są wpływy historyzmu i inspiracje Witem Stwoszem, ale również regionalnymi twórcami, swoimi współpracownikami. Wykonywał dzieła zarówno w stylu neogotyckim, jak i neobarokowym. Oprawa chrzcielnicy sygnowana przez niego nawiązuje formą do małej nastawy ołtarzowej z częścią cokołową, częścią centralną i zwieńczeniem. Nadbudowa chrzcielnicy została rozbudowana nie bez powodu i świadczy o dużej wiedzy rzeźbiarza z Olkusza lub jego zleceniodawcy. Elementy wyposażenia, takie jak ambona i chrzcielnica, ambona i antyambona (często ambona tylko pozorna) lub inne elementy takie jak ołtarz, grupa rzeźbiarska lub organy miały być zgodnie z założeniami scenograficznymi, złączone w pary po bokach nawy, zwężać jej światło, kierując wzrok na ołtarz główny. Podobną parę tworzy ambona i chrzcielnica wraz z oprawą architektoniczną w świątyni w Białym Kościele.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Po konserwacji.

Streszczenie

Oprawę architektoniczną chrzcielnicy wykonał Paweł Turbas w 1885 roku. Podczas ostatniej konserwacji wrócono do pierwotnej kolorystyki dzieła. Na widocznym zdjęciu oprawa architektoniczna znajduje się w kolorze białym, a po konserwacji z 2017 roku jest fladrowana ze złoconymi profilowaniami i ornamentyką. W polu głównym znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Chrzest Chrystusa, a w zwieńczeniu rzeźbiona półpostać aniołka.

Bibliografia