Matka Boska z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Według inskrypcji znajdującej się na odwrociu obraz został namalowany w 1698 roku w Krakowie i był umieszczony w ołtarzu głównym poprzedniej świątyni w Białym Kościele. Po raz pierwszy odnotowano go w aktach wizytacji biskupiej z 1727 roku: „In praedicto Maiori Altari est Imago B. M. V. ut fertur gratiosa”, a także w 1748 i 1783 roku: „Ołtarzy cztery pierwszy wielki z mensą konsekrowaną Nayświęt: P. łaskami słynący [...] a wszystkie stare i spróchniałe”. W aktach wizytacji z 1783 roku wymieniono także ozdoby na obrazie: „Srebro. Sukienka na cały obraz N. M. P. w Wielkim Ołtarzu wotów w Tablicy ułożonych sztuk siedm, wotum małe w serca złote iedno”. Jednak obecnie obraz pokrywa sukienka nowsza, prawdopodobnie wykonana na przełomie XVIII i XIX wieku. Obraz poddano konserwacji w 1884, 1963 i w 2015 roku. Umieszczony jest w ołtarzu głównym wykonanym przez Pawła Turbasa w czwartej ćwierci XIX wieku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Maria ukazana w półpostaci z Dzieciątkiem na lewym ręku. Dzieciątko zwrócone trzy czwarte w prawo, w pozycji siedzącej, z głową skierowaną w stronę matki, z uniesioną prawą rączką w geście błogosławieństwa, z lewą wspartą na księdze. Twarze o delikatnych rysach, karnacje ciemne. Postacie przybrane złoconą sukienką, ozdobioną małymi gałązkami z drobnymi kwiatkami. Na głowach Marii i Dzieciątka korony zamknięte, dekorowane różnokolorowymi kamieniami. Tło obrazu jednolite, czarne. Obraz umieszczony w wąskiej, prostej i złoconej ramie. Na odwrociu napis „+ / Consecrata. / I(mmaculata) B(eata) M(aria) V(irgo) / Pin(xit) Cracovie(nsis) / A(nno) D(omini) 1698”.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem reprezentuje wysokiej klasy artystycznej dzieło, powstałe w warsztacie nieznanego malarza krakowskiego. Ze względu na gwiazdę znajdującą się na prawym ramieniu Marii wizerunek jest często utożsamiany z typem ikonograficznym Matki Boskiej Śnieżnej wywodzącym się od obrazu Salus Populi Romani z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Jednak do przedstawienia tego nawiązuje tylko wspomniana gwiazda, odmienna jest kompozycja dzieła i układ rąk Marii. Z pewnością jednak omawiane dzieło, podobnie jak i wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem w kościele w Krzęcinie, mogło być wzorowane na gotyckich Hodegetriach powstałych w XV wieku. Ten typ ikonograficzny wykształcił się w kościele wschodnim i z czasem przeniknął do kościoła łacińskiego. Pojawił się i rozpowszechnił na terenie Polski, docierając tutaj przez Bałkany lub Czechy. Pierwowzoru można poszukiwać w czeskim wizerunku Matki Boskiej Doudlebskiej, nazywanym w Polsce Piekarskim, który był popularny w XV wieku w dawnej diecezji krakowskiej. Wizerunek Matki Boskiej Piekarskiej (Doudlebskiej) stał się obok przedstawień Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Śnieżnej, najczęściej kopiowanym na terenie Polski. Obraz przyozdobiony jest metalowymi sukienkami. Wykonywanie dekoracji z blachy trybowanej swoją genezą sięga jeszcze epoki Bizancjum, gdzie ikony były przykrywane metalowymi sukienkami, aby chronić warstwę malarską podczas oddawania im czci przez pocałunek. Ten sposób zdobienia obrazów przejęty w kulturze łacińskiej był popularny zwłaszcza w dobie sarmatyzmu. Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki przyczyn jego rozpowszechnienia upatrują w kontrreformacyjnej ideologii kościoła potrydenckiego, dążącego do tworzenia miejsc szczególnie otoczonych kultem. Sukienka na obrazie Matki Boskiej w Białym Kościele stanowi zatem późniejsze echo wielowiekowej tradycji.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji.

Streszczenie

Według inskrypcji znajdującej się na odwrociu obraz został namalowany w 1698 roku w Krakowie i był umieszczony w ołtarzu głównym poprzedniej świątyni w Białym Kościele. Obecnie umieszczony jest w ołtarzu głównym wykonanym przez Pawła Turbasa w czwartej ćwierci XIX wieku.

Bibliografia