Matka Boska z Dzieciątkiem

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Wielka Wieś
Miejscowość
Biały Kościół
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Bolechowice
Parafia
Św. Mikołaja
Tagi
malarstwo krakowskie malarstwo XVIII wieku Matka Boska z Dzieciątkiem
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/10900
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1698 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
olej na płótnie; sukienka: stop miedzi, techniki złotnicze; korony: blacha srebrna, barwne szkiełka, techniki złotnicze
Wymiary podstawowe
szerokość – 74 cm
wysokość – 104 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Według inskrypcji znajdującej się na odwrociu obraz został namalowany w 1698 roku w Krakowie i był umieszczony w ołtarzu głównym poprzedniej świątyni w Białym Kościele. Po raz pierwszy odnotowano go w aktach wizytacji biskupiej z 1727 roku: „In praedicto Maiori Altari est Imago B. M. V. ut fertur gratiosa”, a także w 1748 i 1783 roku: „Ołtarzy cztery pierwszy wielki z mensą konsekrowaną Nayświęt: P. łaskami słynący [...] a wszystkie stare i spróchniałe”. W aktach wizytacji z 1783 roku wymieniono także ozdoby na obrazie: „Srebro. Sukienka na cały obraz N. M. P. w Wielkim Ołtarzu wotów w Tablicy ułożonych sztuk siedm, wotum małe w serca złote iedno”. Jednak obecnie obraz pokrywa sukienka nowsza, prawdopodobnie wykonana na przełomie XVIII i XIX wieku. Obraz poddano konserwacji w 1884, 1963 i w 2015 roku. Umieszczony jest w ołtarzu głównym wykonanym przez Pawła Turbasa w czwartej ćwierci XIX wieku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Maria ukazana w półpostaci z Dzieciątkiem na lewym ręku. Dzieciątko zwrócone trzy czwarte w prawo, w pozycji siedzącej, z głową skierowaną w stronę matki, z uniesioną prawą rączką w geście błogosławieństwa, z lewą wspartą na księdze. Twarze o delikatnych rysach, karnacje ciemne. Postacie przybrane złoconą sukienką, ozdobioną małymi gałązkami z drobnymi kwiatkami. Na głowach Marii i Dzieciątka korony zamknięte, dekorowane różnokolorowymi kamieniami. Tło obrazu jednolite, czarne. Obraz umieszczony w wąskiej, prostej i złoconej ramie. Na odwrociu napis „+ / Consecrata. / I(mmaculata) B(eata) M(aria) V(irgo) / Pin(xit) Cracovie(nsis) / A(nno) D(omini) 1698”.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem reprezentuje wysokiej klasy artystycznej dzieło, powstałe w warsztacie nieznanego malarza krakowskiego. Ze względu na gwiazdę znajdującą się na prawym ramieniu Marii wizerunek jest często utożsamiany z typem ikonograficznym Matki Boskiej Śnieżnej wywodzącym się od obrazu Salus Populi Romani z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Jednak do przedstawienia tego nawiązuje tylko wspomniana gwiazda, odmienna jest kompozycja dzieła i układ rąk Marii. Z pewnością jednak omawiane dzieło, podobnie jak i wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem w kościele w Krzęcinie, mogło być wzorowane na gotyckich Hodegetriach powstałych w XV wieku. Ten typ ikonograficzny wykształcił się w kościele wschodnim i z czasem przeniknął do kościoła łacińskiego. Pojawił się i rozpowszechnił na terenie Polski, docierając tutaj przez Bałkany lub Czechy. Pierwowzoru można poszukiwać w czeskim wizerunku Matki Boskiej Doudlebskiej, nazywanym w Polsce Piekarskim, który był popularny w XV wieku w dawnej diecezji krakowskiej. Wizerunek Matki Boskiej Piekarskiej (Doudlebskiej) stał się obok przedstawień Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Śnieżnej, najczęściej kopiowanym na terenie Polski. Obraz przyozdobiony jest metalowymi sukienkami. Wykonywanie dekoracji z blachy trybowanej swoją genezą sięga jeszcze epoki Bizancjum, gdzie ikony były przykrywane metalowymi sukienkami, aby chronić warstwę malarską podczas oddawania im czci przez pocałunek. Ten sposób zdobienia obrazów przejęty w kulturze łacińskiej był popularny zwłaszcza w dobie sarmatyzmu. Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki przyczyn jego rozpowszechnienia upatrują w kontrreformacyjnej ideologii kościoła potrydenckiego, dążącego do tworzenia miejsc szczególnie otoczonych kultem. Sukienka na obrazie Matki Boskiej w Białym Kościele stanowi zatem późniejsze echo wielowiekowej tradycji.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji.

Streszczenie

Według inskrypcji znajdującej się na odwrociu obraz został namalowany w 1698 roku w Krakowie i był umieszczony w ołtarzu głównym poprzedniej świątyni w Białym Kościele. Obecnie umieszczony jest w ołtarzu głównym wykonanym przez Pawła Turbasa w czwartej ćwierci XIX wieku.

Bibliografia

Wiśniewski Jan, "Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Olkuskiem", Marjówka Opoczyńska 1933
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Kornecki Marian , "Sztuka sakralna", Kraków 1993
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Wota srebrne. Z badań nad sztuką sarmatyzmu w Polsce" , „Biuletyn Historii Sztuki” , s. 209-214
"Słownik terminologiczny sztuk pięknych", Warszawa 2011

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Maria Działo, "Matka Boska z Dzieciątkiem", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-z-dzieciatkiem-17

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności