Św. Walenty

Dzieje zabytku

Pierwotnie obraz św. Walentego znajdował się w ołtarzu głównym w kościele w Łapszach Wyżnych, o czym świadczy rama obrazu dostosowana do wnęki ołtarzowej. Obraz po raz pierwszy został odnotowany w księdze rachunkowej kościoła „Rationes Ecclesiae Felso Lapsensis” w latach 1777-1778, w której zapisano zakup obrazów przedstawiających Najświętszą Marię Pannę, św. Jana Chrzciciela, św. Walentego oraz św. Sebastiana: „Pro imaginibus B.M.V. et Joanni Baptista, S. Valenti Ep. Mart et S. Sebastiani Mart. 24 Rfl”.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami z przedstawieniem św. Walentego. W centrum kompozycji ukazany św. Walenty wznoszący się na obłokach. Święty siedzi frontalnie z nogami skierowanymi w lewo, prawą ręką czyni gest błogosławieństwa, a w lewej trzyma pastorał. Twarz szeroka z długim nosem i spuszczonym w dół wzorkiem, okolona krótką i siwą brodą. Ubrany jest w białą albę zakończoną dekoracyjnymi koronkami, złotą stułę skrzyżowaną na piersi z kompletu ze złotą kapą z czerwoną podszewką i infułą. Kapa jest spięta na piersi Komplet stroju zdobiony gałązkami różnokolorowych kwiatów. Na szyi ma zawieszony krzyż pektoralny. Po lewej stronie obrazu, na obłoku stoi aniołek, który podtrzymuje rękami połę płaszcza św. Mikołaja. W dolnej części obrazu dwaj przerażeni młodzieńcy, ukazani w półpostaci w pozycji leżącej. Mężczyzna po lewej ubrany w niebieską suknię, a mężczyzna po prawej w suknię czerwoną. W oddali widoczny górski krajobraz, u góry skłębione szaro-różowe chmury. Rama profilowana, złocona i srebrzona, u góry zdobiona ornamentem rocaille’owym.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz formalnie nawiązuje do dzieł wykonywanych w ostatniej ćwierci XVIII wieku, jednak z powodu braku źródeł archiwalnych dotyczących powstania płótna nie udało się dotąd ustalić jego autora. Rachunki kościelne ukazują tylko czas powstania dzieła. Jedni badacze malarstwa spiskiego obraz przypisują Szymonowi Kawalskiemu, a inni Imrichowi Jagušičowi. Imrich Jagušič współpracował z rzeźbiarzem Johannem Feegiem podczas wykonywania ołtarzy, jednakże analiza stylistyczna dzieła jednoznacznie wskazuje, że obraz nie został namalowany przez tego artystę. Niewątpliwie ostateczna atrybucja dzieła wymaga dalszych badań. Na obrazie został ukazany św. Walenty – patron chorych na epilepsję, dżumę, podagrę i choroby nerwowe, małżeństw, zakochanych i diecezji przemyskiej. Informacje na temat jego życia pochodzą wyłącznie z legend. Utożsamiano go z rzymskim prezbiterem, który posługiwał przy uwięzionych chrześcijanach, a także z biskupem Terni. Wbrew zakazowi cesarza Klaudiusza II Gockiego miał m.in. błogosławić śluby legionistów rzymskich oraz towarzyszyć męczennikom idącym na śmierć. Został ścięty za odmowę oddania czci pogańskim bogom i pogrzebany w Terni lub przy Via Flamina w Rzymie, gdzie zbudowano poświęconą mu bazylikę. Ukazana scena przedstawia tradycyjny sposób ujęcia w ikonografii tego świętego, w której przedstawiony jest w albie oraz ornacie podczas błogosławieństwa i modlitwy za chorych.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Widoczne spękania warstwy malarskiej.

Streszczenie

Obraz został namalowany około 1777-1778 roku. Pierwotnie znajdował się w ołtarzu głównym w kościele w Łapszach Wyżnych. Dzieło przedstawia św. Walentego – patrona chorych na epilepsję, dżumę, podagrę i choroby nerwowe, małżeństw, zakochanych i diecezji przemyskiej.

Bibliografia