Św. Elżbieta

Dzieje zabytku

Rzeźba umieszczona jest w ołtarzu bocznym, wykonanym w latach 1777-1782. Po raz pierwszy został odnotowany w księdze rachunkowej kościoła „Rationes Ecclesiae Felso Lapsensis” w latch 1777-1778, w której zapisano zakup obrazów przedstawiających Najświętszą Marię Pannę, św. Jana Chrzciciela, św. Walentego oraz św. Sebastiana: „Pro imaginibus B.M.V. et Joanni Baptista, S. Valenti Ep. Mart et S. Sebastiani Mart. 24 Rfl”. Obecnie obraz św. Jana Chrzciciela znajduje się w zwieńczeniu tego ołtarza. Z kolei obraz św. Walentego przewidziany był do ołtarza głównego (obecnie wisi nad zakrystią), a obraz św. Sebastiana do drugiego ołtarza bocznego. Nie wiadomo gdzie znajdował się i gdzie obecnie przechowywany jest wizerunek Najświętszej Marii Panny. Pod kolejną datą wydatków zapisanych w księdze rachunków kościoła odnotowano twórcę rzeźb umieszczonych na ołtarzu – Johanna Feega.

Opis

Rzeźba św. Elżbiety ścięta z tyłu, drążona, ustawiona na prostopadłościennym, marmoryzowanym na jasnoczerwono cokole. Święta jest ukazana frontalnie w silnym kontrapoście z głową uniesioną ku górze. Ręce ma rozłożone szeroko na boki, w lewej trzyma kartę z napisem: „IOANNES / EST / NOMEN / EIUS / Ann(?)”. Twarz szeroka o wyraźnie zaznaczonych kościach policzkowych, dużych oczach, małych ustach i nienaturalnie dużym nosie, policzki silnie zarumienione. Święta ubrana jest w długą suknię z długimi i wąskimi rękawami, przewiązaną w talli paskiem, drapowaną w grube i ostro łamane fałdy. Na głowę ma nałożony srebrzony welon. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała; szaty i atrybuty złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Autorem rzeźby jest Johann Feeg, twórca szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Zakliczynie oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskich artystów, autorów omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu, które opisując ołtarze w Łapszach Wyżnych tak podsumował historyk sztuki Tadeusz Chrzanowski: „Czasem ma się wrażenie, że lada chwila tłum aniołków, jak ptactwo, poderwie się – spłoszone – z gzymsów, wyplącze się z ornamentów i wzniesie pod sklepienie z gwałtownym furkotaniem”. Rzeźba przedstawia św. Elżbietę, krewną Marii, żonę kapłana Zachariasza i matkę św. Jana Chrzciciela. W ikonografii przedstawiana jest jako dojrzała kobieta, ponieważ została matką w podeszłym wieku.

Streszczenie

Rzeźba św. Elżbiety została wykonana w latach 1777-1782 w warsztacie kierżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega. Artysta wykonał szereg prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarze boczne i ambony w Niedzicy, Zakliczynie oraz komplet ołtarzy w Jurgowie.

Bibliografia