Tabernakulum

Dzieje zabytku

Tabernakulum wraz z ołtarzem bocznym wykonano w latach 1777-1782. Ołtarz po raz pierwszy został odnotowany w księdze rachunkowej kościoła „Rationes Ecclesiae Felso Lapsensis” w latach 1777-1778, w której zapisano zakup obrazów przedstawiających Najświętszą Marię Pannę, św. Jana Chrzciciela, św. Walentego oraz św. Sebastiana: „Pro imaginibus B.M.V. et Joanni Baptista, S. Valenti Ep. Mart et S. Sebastiani Mart. 24 Rfl”. Pod kolejną datą wydatków zapisanych w księdze rachunków kościoła odnotowano twórcę rzeźb umieszczonych na ołtarzu – Johanna Feega, który zapewne jest również autorem tabernakulum.

Opis

Tabernakulum w bogatej ornamentalnej oprawie, ustawione na niskim cokole. Obramienie tabernakulum utworzone z połączonych ze sobą wolut, zwężające się ku górze, bogato dekorowane ornamentem rocaille’owym. W zwieńczeniu niska podstawa służąca jako tron wystawienia. W polu głównym płycina w kształcie stojącego prostokąta o wklęsłych bokach, zamknięta łukiem wklęsło-wypukłym. Drzwiczki przyjmują kształt stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym; w polu płaskorzeźbione przedstawienie kielicha z hostią w glorii na gładkim tle. Struktura marmoryzowana w kolorze ciemnozielonym, profilowania na czerwono, ornamentyka złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Tabernakulum to ozdobna, zamykana na klucz szafka, która służy do przechowywania hostii i komunikantów. Słowo tabernakulum wywodzi się z języka łacińskiego i oznacza „namiot” lub „przybytek”, czym nawiązuję do starotestamentowego Przybytku Mojżeszowego, zwanego też Namiotem Spotkania. Przybytek ten został zbudowany w czasie wędrówki Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Wewnątrz Izraelici przechowywali Arkę Przymierza. Omawiane dzieło zostało wykonane w stylu rokokowym. Drzwiczki ozdobione są kielichem z hostią, jednymi z najczęściej pojawiających się motywów w tym miejscu. Tabernakulum wraz z ołtarzem bocznym w kościele w Łapszach Wyżnych powstały w niedługim czasie po wybudowaniu świątyni w latach 1777-1782 w stylu rokokowym. Fundatorem dzieła jest m.in. Jan Joanelli z Tolvano. Należał on do kupieckiej rodziny z Lombardii, która w XIV wieku przeniosła się do Tyrolu, gdzie zajęła się górnictwem. Część tej rodziny osiedliła się w XVII wieku na Węgrzech dzierżawiąc przynoszące spore korzyści majątkowe kopalnie miedzi na Dolnym Śląsku. Jan – był ostatnim z rodu Joanellich.

Johann Feeg – autor tabernakulum i jednocześnie ołtarzy w świątyni w Łapszach Wyżnych jest też autorem szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Zakliczynie oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu.

Streszczenie

Tabernakulum wraz z ołtarzem bocznym w kościele w Łapszach Wyżnych powstały w niedługim czasie po wybudowaniu świątyni w latach 1777-1782 w stylu rokokowym. Fundatorem dzieła jest m.in. Jan Joanelli z Tolvano, a jego autorem Johann Feeg, który jest jednocześnie autorem szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Zakliczynie oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Dzieła Feega są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu.

Bibliografia