Św. Mateusz Ewangelista

Dzieje zabytku

Figury czterech ewangelistów powstały razem z ołtarzem głównym przed 1748 rokiem. Ich wykonanie przypisywane jest warsztatowi Korneckich, prawdopodobnemu twórcy całości wyposażenia kościoła w Gdowie. Rzeźby były odnawiane i konserwowane razem z całym retabulum w 1905 roku, w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku. Prawdopodobnie podczas konserwacji w latach siedemdziesiątych XX wieku figury zostały przestawione. Rzeźba św. Mateusza znajdowała się pierwotnie po lewej wewnętrznej stronie ołtarza.

Opis

Rzeźba drążona z tyłu, zwrócona frontalnie z pochyloną głową, w kontrapoście, o esowato wygiętej sylwetce. Lewa ręka postaci ugięta podtrzymuje księgę na wysokości piersi, w prawej, uniesionej święty trzyma pióro. Twarz podłużna, zindywidualizowana, o długim nosie, oczach zwróconych w dół i delikatnie rozchylonych ustach; okolona długą brodą spływającą na pierś. Włosy krótkie, w postaci loków. Tunika ściśle przylegająca do ciała i delikatnie marszczona. Płaszcz przewieszony diagonalnie przez lewe ramię i zawieszony na prawym biodrze, w postaci ekspresyjnie rzeźbionej, obficie fałdowanej, ciężkiej tkaniny. Partie ciała i atrybuty polichromowane naturalistycznie, szaty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja rzeźbiarska ołtarza głównego w Gdowie, w tym omawiana figura św. Mateusza Ewangelisty, odpowiada repertuarowi formalnemu stosowanemu przez Piotra Korneckiego, dlatego można mu przypisać jej wykonanie. Świadczą o tym rysy twarzy charakterystyczne dla figur dojrzałych mężczyzn wykonywanych w warsztacie tego rzeźbiarza oraz sposób pozowania postaci i kształtowanie szat znamienne dla niego. Analogiczne pod względem układu sylwetki i sposobu rzeźbienia są figury tego samego świętego w ołtarzu głównym bazyliki św. Mikołaja w Bochni, potwierdzonym archiwalnie dziele Piotra Korneckiego oraz w przypisywanym mu wyposażeniu w kościele św. Idziego w Zakliczynie. Omawiana figura wzorowana jest na rzeźbie św. Łukasza Ewangelisty z ołtarza głównego w bazylice jasnogórskiej. Posiada bardzo zbliżony układ ciała postaci pochylonej nad podtrzymywaną księgą i trzymającej w ręce pióro.
Postać apostoła pozbawiona jest atrybutu, natomiast można ją zidentyfikować jako św. Mateusza, gdyż wszyscy inni ewangeliści z ołtarza głównego – Marek, Łukasz i Jan – posiadają swoje symbole. Święty Mateusz był celnikiem, którego Jezus powołał na swojego ucznia. Jest autorem pierwszej Ewangelii. W ikonografii ukazywany jest z księgą i postacią człowieka najczęściej w towarzystwie czterech innych ewangelistów. Ten sposób przedstawiania świętego przyjął się dzięki nawiązaniu do wizji istot apokaliptycznych proroka Ezechiela (Ez 1, 10), których postacie odnosiło się do ewangelistów. Jednocześnie św. Hieronim przypisał tym czterem świętym atrybuty w oparciu o pierwsze rozdziały ich Ewangelii. Świętemu Mateuszowi odpowiadał człowiek, ponieważ rozpoczął swoją Ewangelię od przedstawienia rodowodu Chrystusa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia figury. Była odnawiana i konserwowana razem z całym retabulum w 1905 roku, w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku.

Streszczenie

Figury czterech ewangelistów powstały razem z ołtarzem głównym przed 1748 rokiem. Ich wykonanie przypisywane jest warsztatowi Korneckich, prawdopodobnemu twórcy całości wyposażenia kościoła w Gdowie. Święty Mateusz był celnikiem, którego Jezus powołał na swojego ucznia. Jest autorem pierwszej Ewangelii. W ikonografii ukazywany jest z księgą i wizerunkiem człowieka najczęściej w towarzystwie czterech innych ewangelistów.

Bibliografia