Św. Łukasz Ewangelista

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Jabłonka
Miejscowość
Orawka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Św. Jana Chrzciciela
Tagi
ambona księga rzeźba XVIII wieku św. Łukasz wół
Miejsce przechowywania
ambona
Identyfikator
DZIELO/04923
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
około 1693-1705
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Wymiary podstawowe
wysokość – 62 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Rzeźba powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, przedstawiająca św. Łukasza Ewangelistę. Święty ustawiony frontalnie z głową zwróconą w lewo, prawą ręką wyciągniętą przed siebie, w lewej trzyma księgę. Twarz pociągła z wysokim czołem, okolona zarostem. Włosy średniej długości z przedziałkiem na środku głowy, opadające na tył. Ubrany jest w długą, złotą suknię, przepasaną w talii i złoty płaszcz podbity na zielono, przewieszony przez prawe ramię i zawieszony na lewym boku. Przy lewej nodze leży wół. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, szaty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety w dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Orawce, wobec braku dokumentów archiwalnych dotyczących wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastaw ołtarzowych, ambony i ich rzeźbiarskiego wystroju. Święty Łukasz pochodził z Antiochii w Syrii, gdzie był lekarzem. Około 42 roku przyjął chrzest i przyłączył się do gminy chrześcijańskiej. Ewangelię napisał po 60 roku. Umarł mając prawdopodobnie 84 lata. Według tradycji miał być malarzem i stworzyć pierwszy obraz Matki Boskiej. Jest patronem Hiszpanii, malarzy, lekarzy i rzeźników. Jego atrybutem jest wół, ponieważ jego Ewangelia skupia się na ofiarnej śmierci Chrystusa, a wół był zwierzęciem ofiarnym. Ponadto w opisie sceny Bożego Narodzenia u św. Łukasz wół i osioł są świadkami narodzin Chrystusa. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii spotykamy się po raz pierwszy u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba św. Łukasza powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705. Jego atrybutem jest wół, ponieważ Ewangelia św. Łukasza skupia się na ofiarnej śmierci Chrystusa.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Monita Rafał, Skorupa Andrzej, "Orawka. Kościół św. Jana Chrzciciela", Kraków 2015
Trajdos Tadeusz, Pieńkowska Hanna, "Kościół w Orawce", Kraków 1999
Janicka-Krzywda Urszula , "Patron – atrybut – symbol", Poznań 1993
Zieliński Chwalisław, "Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji Domu Bożego. Podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych", Poznań 1959
Forstner Dorothea, "Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon", Warszawa 1990

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Łukasz Ewangelista", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-lukasz-ewangelista-2

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności