Św. Łukasz Ewangelista

Dzieje zabytku

Rzeźba powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, przedstawiająca św. Łukasza Ewangelistę. Święty ustawiony frontalnie z głową zwróconą w lewo, prawą ręką wyciągniętą przed siebie, w lewej trzyma księgę. Twarz pociągła z wysokim czołem, okolona zarostem. Włosy średniej długości z przedziałkiem na środku głowy, opadające na tył. Ubrany jest w długą, złotą suknię, przepasaną w talii i złoty płaszcz podbity na zielono, przewieszony przez prawe ramię i zawieszony na lewym boku. Przy lewej nodze leży wół. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, szaty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety w dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Orawce, wobec braku dokumentów archiwalnych dotyczących wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastaw ołtarzowych, ambony i ich rzeźbiarskiego wystroju. Święty Łukasz pochodził z Antiochii w Syrii, gdzie był lekarzem. Około 42 roku przyjął chrzest i przyłączył się do gminy chrześcijańskiej. Ewangelię napisał po 60 roku. Umarł mając prawdopodobnie 84 lata. Według tradycji miał być malarzem i stworzyć pierwszy obraz Matki Boskiej. Jest patronem Hiszpanii, malarzy, lekarzy i rzeźników. Jego atrybutem jest wół, ponieważ jego Ewangelia skupia się na ofiarnej śmierci Chrystusa, a wół był zwierzęciem ofiarnym. Ponadto w opisie sceny Bożego Narodzenia u św. Łukasz wół i osioł są świadkami narodzin Chrystusa. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii spotykamy się po raz pierwszy u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba św. Łukasza powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705. Jego atrybutem jest wół, ponieważ Ewangelia św. Łukasza skupia się na ofiarnej śmierci Chrystusa.

Bibliografia