Św. Jana Nepomucena

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Wieliczka
Miejscowość
Gorzków
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Parafia Matki Boskiej Częstochowskiej
Tagi
architektura XIX wieku kaplica mała architektura rzeźba XIX wieku św. Jan Nepomucen
Identyfikator
DZIELO/12502
Kategoria
kaplica
Dookreślenie zabytku
Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej w Gorzkowie
Czas powstania
1868 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Gorzków
Technika i materiał
kamień, blacha, techniki murarskie i blacharskie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Kapliczka została zbudowana w 1868 roku na miejscu poprzedniej, którą zniszczyła powódź z potoku Świątnik. Do czasu powstania kościoła parafialnego w Gorzkowie pełniła funkcję kaplicy mszalnej. Od 1909 roku do kaplicy przyjeżdżał odprawiać mszę świętą ksiądz Stanisław Hałatek z Wieliczki. Figura św. Jana Nepomucena umieszczona wewnątrz kaplicy pochodzi z 1875 roku, a figura Matki Boskiej z 1881 roku. Obie zostały wykonane z drzewa lipowego, a ich autor jest nieznany. Figury odnowił Franciszek Hajduk z Koźmic. W ołtarzu znajduje się również obraz Matki Boskiej Różańcowej. Kaplicę wieńczy wieża na sygnaturkę, która jest nadal używana podczas uroczystości pogrzebowych i w czasie śmierci mieszkańców.

Opis

Kapliczkaa przydrożna, usytuowana przy szosie z Koźmic do Dobczyc, frontem zwrócona na północ, na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, zakończonego półkolista absydą. Przykryta dachem dwuspadowym, krytym blachą; z sygnaturką iglicową i z kulą zwieńczoną metalowym krzyżem. Fasada z prostym, trójkątnym szczytem i z prostokątnymi niszami zamkniętymi półkoliście. W środkowej, przeszklonej niszy umieszczona jest figura Matki Boskiej. Portal kamienny, zamknięty łukiem półkolistym z wyrytą na osi datą „1868 R.”. Drzwi jednoskrzydłowe, dubeltowe o zewnętrznej warstwie płycinowej z polichromowanym reliefem, przedstawiającym Oko Opatrzności. Pośrodku antaba żelazna; zawiasy kowalskie. Okna przeszklone, wielokwaterowe. Wnętrze jednoprzestrzenne z cementową posadzką (obecnie puste, kaplica jest w trakcie remontu). Na wyposażaniu ołtarz Matki Boskiej Różańcowej, figura św. Jana Nepomucena i drewniane, ludowe lichtarze.

Zarys problematyki artystycznej

Jest to kapliczka w typie domkowym, który zwykle wykonywali sami fundatorzy lub zatrudnieni przez nich miejscowi rzemieślnicy. Umieszczono w niej dwie figury: Matkę Boską oraz św. Jana Nepomucena. Motywy mariologiczne w przydrożnych kapliczkach Polski południowej są drugim pod względem częstotliwości występowania po przedstawieniach chrystologicznych. Z kolei pośród ikonografii hagiograficznej niezwykle popularna była osoba św. Jana Nepomucena. Święty był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego zwykle przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Najczęściej ukazywany jest jako adorujący krucyfiks trzymany w ręku i z palmą męczeństwa w drugiej. Od początku czczono go jako patrona dobrej sławy, spowiedzi, mostów i tonących. Dlatego też umieszczano go w przydrożnych kapliczkach, aby chronił miejscowość przed powodziami, a jej mieszkańców przed utonięciami.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry. Kapliczka została wyremontowana w 2010 roku.

Streszczenie

Kapliczka została zbudowana w 1868 roku na miejscu poprzedniej, która został zniszczona podczas powodzi. Do czasu powstania kościoła parafialnego w Gorzkowie pełniła funkcję kaplicy mszalnej. Od 1909 roku do kaplicy przyjeżdżał odprawiać mszę świętą ksiądz Stanisław Hałatek z Wieliczki. Figura św. Jana Nepomucena umieszczona wewnątrz pochodzi z 1875 roku, a figura Matki Boskiej z 1881 roku. Obie zostały wykonane z drzewa lipowego. Ich autor jest nieznany. Jest to kapliczka w typie domkowym. Zwykle kapliczki takie wykonywali sami fundatorzy lub zatrudnieni przez nich miejscowi rzemieślnicy.

Bibliografia

Duda Jadwiga, "129. spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie”. Z serii: „Wsie w gminie Wieliczka” (6): Gorzków", Wieliczka 2008
Stachura Mieczysław Antoni, "Dom Bożej Matki", Gorzków 2007
Janicka-Krzywda Urszula , "Fundacje kapliczek i krzyży przydrożnych" , [w:] "Kalendarz 2002. Kapliczki i krzyże przydrożne u podnóża Babiej Góry" , red.Kociołek Janusz , Zawoja 2001 , s. 10-30
Janicka-Krzwyda Urszula, "Typy architektoniczne kapliczek przydrożnych" , [w:] "Kalendarz 2002. Kapliczki i krzyże przydrożne u podnóża Babiej Góry" , red.Kociołek Janusz , Zawoja 2001 , s. 30-54
Janicka-Krzywda Urszula, "Pod opieką Świętych Patronów" , [w:] "Kalendarz 2002. Kapliczki i krzyże przydrożne u podnóża Babiej Góry" , red.Kociołek Janusz , Zawoja 2001 , s. 54-61

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Jana Nepomucena", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-jana-nepomucena

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności