Św. Jana Nepomucena

Dzieje zabytku

Kapliczka została zbudowana w 1868 roku na miejscu poprzedniej, którą zniszczyła powódź z potoku Świątnik. Do czasu powstania kościoła parafialnego w Gorzkowie pełniła funkcję kaplicy mszalnej. Od 1909 roku do kaplicy przyjeżdżał odprawiać mszę świętą ksiądz Stanisław Hałatek z Wieliczki. Figura św. Jana Nepomucena umieszczona wewnątrz kaplicy pochodzi z 1875 roku, a figura Matki Boskiej z 1881 roku. Obie zostały wykonane z drzewa lipowego, a ich autor jest nieznany. Figury odnowił Franciszek Hajduk z Koźmic. W ołtarzu znajduje się również obraz Matki Boskiej Różańcowej. Kaplicę wieńczy wieża na sygnaturkę, która jest nadal używana podczas uroczystości pogrzebowych i w czasie śmierci mieszkańców.

Opis

Kapliczkaa przydrożna, usytuowana przy szosie z Koźmic do Dobczyc, frontem zwrócona na północ, na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, zakończonego półkolista absydą. Przykryta dachem dwuspadowym, krytym blachą; z sygnaturką iglicową i z kulą zwieńczoną metalowym krzyżem. Fasada z prostym, trójkątnym szczytem i z prostokątnymi niszami zamkniętymi półkoliście. W środkowej, przeszklonej niszy umieszczona jest figura Matki Boskiej. Portal kamienny, zamknięty łukiem półkolistym z wyrytą na osi datą „1868 R.”. Drzwi jednoskrzydłowe, dubeltowe o zewnętrznej warstwie płycinowej z polichromowanym reliefem, przedstawiającym Oko Opatrzności. Pośrodku antaba żelazna; zawiasy kowalskie. Okna przeszklone, wielokwaterowe. Wnętrze jednoprzestrzenne z cementową posadzką (obecnie puste, kaplica jest w trakcie remontu). Na wyposażaniu ołtarz Matki Boskiej Różańcowej, figura św. Jana Nepomucena i drewniane, ludowe lichtarze.

Zarys problematyki artystycznej

Jest to kapliczka w typie domkowym, który zwykle wykonywali sami fundatorzy lub zatrudnieni przez nich miejscowi rzemieślnicy. Umieszczono w niej dwie figury: Matkę Boską oraz św. Jana Nepomucena. Motywy mariologiczne w przydrożnych kapliczkach Polski południowej są drugim pod względem częstotliwości występowania po przedstawieniach chrystologicznych. Z kolei pośród ikonografii hagiograficznej niezwykle popularna była osoba św. Jana Nepomucena. Święty był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego zwykle przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Najczęściej ukazywany jest jako adorujący krucyfiks trzymany w ręku i z palmą męczeństwa w drugiej. Od początku czczono go jako patrona dobrej sławy, spowiedzi, mostów i tonących. Dlatego też umieszczano go w przydrożnych kapliczkach, aby chronił miejscowość przed powodziami, a jej mieszkańców przed utonięciami.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry. Kapliczka została wyremontowana w 2010 roku.

Streszczenie

Kapliczka została zbudowana w 1868 roku na miejscu poprzedniej, która został zniszczona podczas powodzi. Do czasu powstania kościoła parafialnego w Gorzkowie pełniła funkcję kaplicy mszalnej. Od 1909 roku do kaplicy przyjeżdżał odprawiać mszę świętą ksiądz Stanisław Hałatek z Wieliczki. Figura św. Jana Nepomucena umieszczona wewnątrz pochodzi z 1875 roku, a figura Matki Boskiej z 1881 roku. Obie zostały wykonane z drzewa lipowego. Ich autor jest nieznany. Jest to kapliczka w typie domkowym. Zwykle kapliczki takie wykonywali sami fundatorzy lub zatrudnieni przez nich miejscowi rzemieślnicy.

Bibliografia