Matka Boska Różańcowa ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską

Dzieje zabytku

Obraz powstał w czasie posługi proboszcza Józefa Balcarczyka (1868-1888). Dzieło poddano konserwacji w 1990 roku, dzięki staraniom księdza Bronisława Fidelusa, kanclerza Kurii Metropolitalnej w Krakowie, pochodzącego z Zembrzyc.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta przedstawiający Matkę Boską Różańcową z Dzieciątkiem i świętymi dominikańskimi. W centrum kompozycji tronująca Matka Boska z Dzieciątkiem na kolanach, po bokach której klęczące postacie św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej. Matka Boska ukazana frontalnie, przechylona delikatnie w prawo z pochyloną głową, ukazaną w trzech czwartych, prawą ręką opuszczoną wzdłuż ciała podaje różaniec św. Dominikowi, lewą podtrzymuje Dzieciątko. Twarz o delikatnym rysach z długim i wąskim nosem oraz drobnymi ustami, głowa okolona ciemnobrązowymi, długimi włosami z przedziałkiem na środku. Maria jest ubrana w czerwoną suknię oraz niebieski płaszcz, ułożony na kolanach, zdobiony na brzegach złocona bordiurą. Głowa ujęta nimbem z jedenastu gwiazd, a na niej założona otwarta korona. Dzieciątko ukazane frontalnie, w postawi stojącej, rączkami przekazujące różaniec św. Katarzynie Sieneńskiej. Twarz okrągła z wąskim nosem, małymi ustami i silnie zarumienionymi policzkami. Głowa okolona jasnymi, krótkimi włosami, wokół niej nimb krzyżowy wpisany w okrąg. Dzieciątko ubrane w biała tkaninę, odsłaniającą prawe ramię. Po lewej stronie obrazu św. Dominik ukazany z prawego profilu, w pozycji klęczącej, lewą ręką sięga po różaniec, prawą, w której trzyma gałązkę białej lilii wyciąga przed siebie. Głowa zwrócona do góry, z tonsurą, nad nią mały i okrągły nimb. Twarz szczupła o śniadej karnacji, okolona zarostem, prosty nos, głęboko osadzone oczy patrzące w górę. Święty ubrany jest w biały habit oraz czarny płaszcz dominikański. Święta Katarzyna zwrócona w trzech czwartych w prawo, w pozycji klęczącej, z głową uniesioną do góry, prawą ręką odbiera różaniec, w lewej trzyma gałązkę białej lilii. Twarz z zaróżowionymi policzkami, szczupła, o ciemnobrązowych oczach uniesionych ku górze, prostym nosie, różowych ustach i wydatnym podbródku. Święta ubrana jest w habit i płaszcz dominikański; z podwiką i welonem; z koroną cierniową na głowie, nad nią złoty i okrągły nimb. W dolnej części obrazu posadzka, u stóp Marii wianek z różowych róż, w górze pochmurne niebo i uskrzydlone główki aniołków. W prawym dolnym narożu, sygnatura zasłonięta ramą „M. Sz.[?]”. Na odwrociu napis „RENOVATUM ANNO 1990 / STARANIEM KS(IĘDZA) PRAŁATA / BRONISŁAWA FIDELUSA / KANCLERZA KURII / RODEM Z ZEMBRZYC”. Rama drewniana, profilowana i złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawia Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi. Modlitwę różańcową rozpowszechnił dominikanin Alanus de Rupe, który jej powstanie łączył z osobą św. Dominika. Pierwsze bractwo różańcowe zostało założone w 1475 roku przez Jakuba Sprengera, przeora klasztoru Dominikanów w Kolonii. Wtedy też zaistniała potrzeba przedstawienia Matki Boskiej Różańcowej na obrazach. W drugiej połowie XV wieku obrazy te nawiązywały do znanych już wizerunków Matki Boskiej: Matki Boskiej Opiekuńczej, Immaculaty, czy Marii w ogrodzie różanym. W Polsce wizerunki różańcowe pojawiły się w pierwszej połowie XVI wieku i dzielą się na kilka typów: Matkę Boską Różańcową w typie Niewiasty Apokaliptycznej, Matkę Boską Orędowniczkę wiernych, przedstawienia wzorowane na wizerunkach Matki Boskiej Śnieżnej oraz Matkę Boską przekazującą różaniec świętym dominikańskim: św. Dominikowi i św. Katarzynie ze Sieny. Ta ostatnia formuła ikonograficzna rozpowszechniła się w Polsce w XVII wieku, zwłaszcza za pośrednictwem malarstwa włoskiego. Znalazła również zastosowanie na obrazie w kościele w Zembrzycach, powstałym między 1868 a 1888 rokiem. Twórca obrazu znany jest tylko z sygnatury M. Sz., zasłoniętej częściowo przez ramę obrazu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Karnacje wtórnie przemalowane, krakelury, płótno słabo naciągnięte, złuszczenia warstwy malarskiej.

Streszczenie

Obraz powstał w czasie kadencji proboszcza Józefa Balcarczyka (1868-1888). Przedstawia Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi. Jego twórca o sygnaturze M. Sz. wzorował się na starych formułach ikonograficznych wypracowanych w poprzednich stuleciach.

Bibliografia