Matka Boska Różańcowa ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Mogilany
Miejscowość
Gaj
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Mogilany
Parafia
Parafia Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Tagi
Anioł Dzieciątko Jezus malarstwo XIX wieku Matka Boska Różańcowa
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny
Identyfikator
DZIELO/01285
Kategoria
obraz
Czas powstania
1873 rok
Fundator
Józef Michalec
Technika i materiał
olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Proboszcz Józef Michalec (1871-1882) zlecił namalowanie obrazu Matki Boskiej Różańcowej do ołtarza bocznego. Dzieło wykonał malarz Wojciech Eljasz w 1873 roku.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta o wklęsłych górnych narożach z uskokiem, z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem i klęczącymi przed nimi św. Dominikiem oraz św. Katarzyną Sieneńską. Maria ukazana jest w całej postaci, zwrócona frontalnie, w pozycji stojącej, z prawą nogą opartą o skałę, lewą ręką podtrzymuje Dzieciątko, prawą podaje różaniec św. Dominikinowi. Maria ma owalną twarz, o półprzymkniętych, okrągłych oczach, długim nosie i pełnych ustach, okoloną długimi, jasnymi włosami opadającymi na ramiona. Na głowie ma koronę otwartą. Ubrana jest w jasnoczerwoną suknię, przepasaną w talii oraz niebieski płaszcz zarzucony na ramiona i nogi. Dzieciątko w pozycji siedzącej, z lewą nogą wysuniętą do przodu, w lewej ręce trzyma gałązkę róży i krzyżyk, prawą błogosławi. Twarz ma kwadratową, oczy duże i okrągłe, nos mały, usta pełne oraz krótkie, jasne włosy. Ubrane jest w białą, długą i obszerną tunikę. Wokół głów obu postaci nimby. Postać Marii flankują dwa anioły w żółtych tunikach trzymające kwiatowe girlandy. Po prawej stronie Marii klęczy św. Dominik zwrócony w trzech czwartych w lewo, z pochyloną głową. Prawą rękę unosi, lewą przyciska do piersi, obiema dłońmi trzymając różaniec. Jego twarz jest szczupła, o dużych oczach skierowanych w dół, dużym, krótkim nosie i pełnych ustach, na głowie ma tonsurę, nad nią aureolę z gwiazdą. Ubrany jest w biały habit dominikański ze szkaplerzem oraz czarny płaszcz z kapturem. Przed świętym znajduje się pies z zapaloną pochodnią w pysku. Po lewej stronie Marii klęcząca św. Katarzyna Sieneńska, zwrócona w trzech czwartych w prawo, z pochyloną głową oraz skrzyżowanymi na piersi dłońmi, z widocznymi stygmatami. Twarz ma pociągłą, z oczami skierowanymi w dół, małym nosie i pełnych ustach. Ubrana jest w biały habit dominikański ze szkaplerzem oraz białym welonem i podwiką oraz w czarny płaszcz. Na głowie ma koronę cierniową, nad nią aureolę. Scena ukazana na jasnobrązowym tle, rozświetlonym wokół Marii i Dzieciątka.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz odwołuje się do tradycyjnej ikonografii Matki Boskiej Różańcowej ze świętymi dominikańskimi – św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską. Przedstawienie z dwustrefową, symetryczną kompozycją, gdzie w górnej strefie znajduje się Matka Boska, w dolnej zaś święci wykształciło się w XVII wieku we Włoszech, później zaś stało się niezwykle popularne również w sztuce polskiej. Można wyróżnić kilka jego wariantów. W pierwszym Maria ukazana jest w ikonografii Niewiasty Apokaliptycznej pomiędzy klęczącymi świętymi, w drugim – ukazana jako siedząca (tronująca) pośród obłoków. Omawiany obraz reprezentuje wariant najbardziej zbliżony do pierwszej formuły ikonograficznej, gdyż Matka Boska została wyobrażona w pozycji stojącej, ale nie jako Niewiasta Apokaliptyczna. Postać św. Dominika jest niezwykle silnie związana z kultem różańca. Według tradycji ukazała mu się Matka Boska, która wręczyła mu różaniec i zachęciła do odmawiania jego tajemnic, dlatego też ten święty uznawany jest za pierwszego propagatora modlitwy różańcowej. Natomiast przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską miało połączyć w jednym wizerunku najważniejszych reprezentantów męskiego i żeńskiego zakonu dominikańskiego. Miało na celu również ukazać razem założyciela zakonu i najbardziej czczoną świętą oraz złączyć św. Katarzynę z kultem różańca, silnie propagowanym przez dominikanów. Dwustrefowa kompozycja (strefa boska i ludzka – niebo i ziemia) oraz postacie aniołów flankujące Marię podkreślają cudowny charakter tej sceny. Wojciech Eljasz był niezwykle prężnym malarzem tworzącym w drugiej połowie XIX wieku. Malował głównie obrazy o tematyce religijnej, jego dzieła znajdują się w licznych kościołach i klasztorach na terenie Małopolski. Niemal identyczny obraz Matki Boskiej Różańcowej Eljasz namalował w 1872 roku do kościoła w Biskupicach.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Proboszcz Józef Michalec (1871-1882) zlecił namalowanie obrazu Matki Boskiej Różańcowej do ołtarza bocznego. Dzieło wykonał malarz Wojciech Eljasz w 1873 roku. Przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską miało połączyć w jednym wizerunku najważniejszych reprezentantów męskiego i żeńskiego zakonu dominikańskiego. Miało na celu również ukazać razem założyciela zakonu i najbardziej czczoną świętą oraz złączyć św. Katarzynę z kultem różańca, silnie propagowanym dominikanów.

Bibliografia

Wiecheć Władysław, "Parafia Matki Bożej w Gaju", Kraków 2001
"Maryja Orędowniczka Wiernych. Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce, t. 2", Warszawa 1987

Jak cytować?

Paulina Kluz , "Matka Boska Różańcowa ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matka-boska-rozancowa-ze-sw-dominikiem-i-sw-katarzyna-sienenska-4

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności