Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz został przeniesiony z kościoła podominikańskiego w Oświęcimiu.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, ujętego profilowaną, złoconą ramą. W centrum półpostać Chrystusa zwróconego frontalnie z głową przechyloną na prawe ramię oraz dłońmi skrzyżowanymi i związanymi w nadgarstkach. Twarz pociągła, szczupła, o wyraźnych rysach wydobytych modelunkiem, okolona krótkim zarostem oraz długimi włosami opadającymi na ramiona, odsłaniającymi lewe ucho. Na głowie płaskorzeźbiona, złocona korona cierniowa. Tors odkryty, o silnym modelunku światłocieniowym wydobywającym linię żeber i piersi. Na ciele zaznaczone ślady męki broczące krwią. Na ramiona narzucony płaskorzeźbiony, złocony płaszcz podtrzymywany z przodu. W lewej dłoni Jezus trzyma płaskorzeźbioną, złoconą trzcinę. Postać ujęta jest płaskorzeźbioną, złoconą glorią promienistą na jednolitym, jasnoniebieskim tle.

Zarys problematyki artystycznej

Motyw ikonograficzny Ecce Homo zaczerpnięty został z Ewangelii św. Jana (19, 4-7), gdzie ubiczowany i ukoronowany cierniową koroną Jezus wyprowadzony został przed pretorium oraz ukazany przez Piłata tłumom ze słowami „Ecce Homo” (Oto Człowiek). Typ ten ukazuje, okrytego purpurą i trzymającego w dłoniach trzcinę imitującą berło, Jezusa jako budzącego litość króla, którego ciało pokryte jest ranami doznanymi w wyniku biczowania. Charakter tego wizerunku podkreśla kontrast pomiędzy znieważoną godnością królewską Syna Bożego a jego zbawczą misją męczeńską. W sztuce sakralnej temat ten został spopularyzowany dopiero u schyłku średniowiecza.
Obraz stanowi przykład twórczości kręgów małomiasteczkowych. Zjawiskiem typowym dla owych warsztatów jest powielanie wybranych typów ikonograficznych oraz powtarzalność w sposobie wytwarzania dzieł. Efektem tego są licznie spotykane, niemal identyczne przykłady poszczególnych religijnych wątków ikonograficznych przeznaczonych dla odbiorcy zbiorowego. Popularność i rozprzestrzenianie się tych tematów były związane głównie z ośrodkami pątniczymi w danym regionie. Na terenie Małopolski obok takich wizerunków jak obrazy Matki Boskiej Kalwaryjskiej czy Myślenickiej pojawiały się przedstawienia Chrystusa Ciężkowickiego, Veraicon z Nowego Sącza czy Ecce Homo zwane Bielańskim, które stanowiło pierwowzór dla malowidła w Porębie Wielkiej. Typ ikonograficzny obrazu w kościele w Bielanach, o nieustalonej atrybucji, namalowanego około 1702-1703 roku, spopularyzował się w XVIII wieku głównie na obszarze Beskidu Zachodniego i pogranicza śląskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry.

Literatura

- Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982, s. 658-661, 663.

- Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, red. Castelfranchi Liana, Crippa Maria Antonietta, Kielce 2013, s. 243.

Streszczenie

Ukazujący jeden z ciekawszych wątków ikonografii chrystologicznej obraz „Ecce Homo” stanowi przykład małomiasteczkowej twórczości lokalnej podporządkowanej zapotrzebowaniom kultu o charakterze regionalnym.