Św. Jan Ewangelista

Dzieje zabytku

Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską został ufundowany przez Andrzeja Dominika Lipiewicza, który pełnił funkcję rektora kościoła w Luborzycy w latach 1762-1773. Projekt nastawy mógł być dziełem Sebastiana Sierakowskiego. Została ona wykonana przez warsztat Mateusza Szepsa, który jest autorem dekoracji rzeźbiarskiej. W aktach wizytacji z 1783 roku opisany był jeszcze jako niepolichromowany – „Ołtarze: Wielki snycerskiey roboty niemalowany z Cyboryum takieyże roboty niemalowanym na mensie murowaney konsekrowany. W tym ołtarzu Efigies Crucifixi niemalowana zamiast obrazu gradusy przed nim kamienne”. Polichromię wykonano zatem po tym roku. Ołtarz był konsekrowany w 1792 roku przez plebana Sebastiana Czochrona. Pierwotnie w ołtarzu znajdowały się cztery figury – św. Jana, Marii, św. Weroniki oraz Longina i jako takie zostały wymienione w retabulum jeszcze w 1917 roku przez Jana Wiśniewskiego. W 1953 roku w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” dwie ostatnie figury opisane były osobno, jako pochodzące z ołtarza głównego. Obecnie są zaginione.

Opis

Rzeźba drążona z tyłu, ustawiona na niskiej podstawie. Figura ukazana frontalnie, z głową skierowaną w lewo, w kontrapoście, lewą ręką ociera chustą łzy, prawą kładzie na piersi. Święty Jan ma kwadratową twarz o odstających uszach, z wyodrębnionym podbródkiem, o małych, wąskich oczach, zmarszczonych brwiach, krótkim, garbatym nosie i małych, rozchylonych ustach z widoczną linią zębów. Włosy ma brązowe, krótkie i silnie kręcone, układające się na czubie i po bokach twarzy. Ubrany jest w czerwoną tunikę o niebieskiej podszewce, przepasaną w talii, ściśle przylegającą do ciała oraz biały płaszcz zawinięty wokół bioder. Polichromia ciała naturalistyczna.

Zarys problematyki artystycznej

Figura św. Jana rzeźbiona jest w niezwykle znamienny sposób, począwszy od rysów szerokiej twarzy z wyraźnie zaznaczoną kwadratową żuchwą i podkreśloną brodą z dołeczkiem, małych, głęboko osadzonych oczach, wydatnym nosie i niewielkich, rozchylonych ustach, z charakterystyczną grubą szyją o szerokości twarzy. Włosy rzeźbione są w pojedyncze, silnie skręcone pukle, wijące się nad czołem i odstające po bokach głowy. Postać ma szerokie, umięśnione ramiona w porównaniu do wąskich bioder, co podkreślają szaty ściśle przylegające do ciała i marszczone. W partii płaszcza tkanina ma łamane i ostro cięte fałdy swobodnie układające się po bokach postaci. Wszystkie te cechy odpowiadają figurom tworzonym przez Mateusza Szepsa, rzeźbiarza aktywnego w Krakowie w latach 1766-1786. Taki sam typ twarzy, sposób oddania sylwetki i modelowania szat posiadają inne jego figury znajdujące się w krakowskich kościołach bernardynów, norbertanek, karmelitów na Piasku czy Bożego Ciała na Kazimierzu. Szczególne podobieństwo omawianej rzeźby do dzieł Szepsa widać przez porównanie jej do figury św. Jana ze świątyni bernardynów lub postaci aniołów z kościoła Bożego Ciała na Kazimierzu (postaci bez brody).
Święty Jan razem z postacią Marii i krucyfiksem w polu głównym ołtarza tworzą grupą Ukrzyżowania. Pierwotnie była to znacznie szersza scena, gdyż razem z figurami św. Weroniki i Longina tworzyły bardziej rozbudowany program ikonograficzny odnoszący się do Męki Pańskiej, której uwieńczeniem było Ukrzyżowanie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Po konserwacji.

Streszczenie

Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską został ufundowany przez Andrzeja Dominika Lipiewicza - rektora kościoła w Luborzycy w latach 1762-1773. Projekt nastawy mógł być dziełem Sebastiana Sierakowskiego. Został zaś wykonany przez warsztat Mateusza Szepsa, który jest autorem dekoracji rzeźbiarskiej. Figura św. Jana razem z postacią Marii i krucyfiksem w polu głównym ołtarza tworzą grupą Ukrzyżowania.

Bibliografia