Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

W 1773 roku z inicjatywy księdza Walentego Kaczmarczyka wykonano ołtarz boczny pw. Matki Boskiej Bolesnej. Według „Liber rationum” został przywieziony z Krakowa. Jego polichromię wykonano w 1776 roku. Wymieniony był w aktach wizytacji z 1832 roku. Odnawiano go w latach 1903 i 1913.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole z wyodrębnionymi prostopadłościanami, ustawionymi pod kątem. Ołtarz sarkofagowy, wklęsło-wypukły, dekorowany w narożach ornamentem roślinnym, w polu zaś rocaille'owym kartuszem. Mensa szersza, drewniana. Nastawa na planie półowalu, ujęta dwiema parami pilastrów i stojącą na ich tle parą kolumn o kapitelach kompozytowych. Podpory dźwigają pełne belkowanie, wyłamane półkoliście na ich osi, przerwane nad polem środkowym. Fryz dekorowany rozetami, cokoły rocaille'm, a trzony pilastrów rocaille'm i zwisami roślinnymi. W polu środkowym wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym z uskokiem, ujęta profilowaną ramą, zwieńczoną rocaille'owym szczytem, w polu obraz zdjęcia z krzyża. Wnękę flankują figury św. Jana Ewangelisty i św. Marii Magdaleny ustawione na rocaille'owych wspornikach. Na zewnętrzych krawędziach cokołu siedzą figury aniołów z arma Christi. Zwieńczenie o fantazyjnej, wklęsło-wypukłej formie, z uszakami i puttami, ujęte wolutami spływającymi na belkowanie, na których siedzą putta; obwiedzione rocaille'm, zakończone dwiema uskrzydlonymi główkami anielskimi. W polu płaskorzeźbione przedstawienie Boga Ojca tronującego pośród obłoków i uskrzydlonych główek anielskich. Struktura polichromowana na sposób imitujący marmoryzacje w różnych odcieniach zieleni, kolumny, ornamentyka i profile złocone, niektóre profile srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Retabulum prezentuje popularny w XVIII wieku typ aediculowy, stosowany często dla skromniejszych od głównego, ołtarzy bocznych, w formie prostej jednokondygnacyjnej nastawy ujętej parą podpór dźwigających belkowanie ze zwieńczeniem. Cechą charakterystyczną dla ołtarzy powstających w tym czasie na terenie Spisza była przewaga dekoracji rzeźbiarskiej nad malarską, co w przypadku omawianego retabulum jest widoczne w zasadniczo dużej liczbie figur dekorujących strukturę oraz w płaskorzeźbach w polu zwieńczenia.
Najpewniej ten sam warsztat stolarsko-rzeźbiarski wykonał omawiany ołtarz z jego figurami oraz nastawę główną w kościele w Łapszach Wyżnych. Ołtarz z Kacwina posiada strukturę bardzo zbliżoną do osi środkowej łapszańskiego retabulum oraz podobne zwieńczenie z płaskorzeźbioną sceną. Bardzo zbliżone pod względem formalnym są również figury obu ołtarzy, a także ich dekoracja rzeźbiarska i ornamentalna.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

W 1773 roku z inicjatywy księdza Walentego Kaczmarczyka wykonano ołtarz boczny pw. Matki Boskiej Bolesnej. Według „Liber rationum” został przywieziony z Krakowa. Jego polichromię wykonano w 1776 roku. Retabulum prezentuje popularny w XVIII wieku typ aediculowy. Najpewniej ten sam warsztat stolarsko-rzeźbiarski wykonał omawiany ołtarz z jego figurami oraz nastawę główną w kościele w Łapszach Wyżnych.